ლალი დათეშიძე
ადამიანის ნორმალური ანატომია. ელენთა Lien (splen) Spleen
ელენთა – lien (splen) – იმუნური სისტემის ყველაზე მსხვილი ორგანოა; მდებარეობს მარცხენა ფერდქვეშა მიდამოში, შუასაძგიდსა და კუჭს შორის, აქვს ყავის მარცვლის ფორმა, ერთ მხარეზე შედრეკილი, მეორეზე – გამოდრეკილი ზედაპირებით.
ელენთის სიგრძე 12 სმ, სიგანე – 7 – 8 სმ, სისქე 3 – 4 სმ-ია, იწონის დაახლოებით 150 – 200 გ-ს, თუმცა მისი ზომა და წონა ინდივიდუალური და საკმაოდ ცვალებადია. ელენთა მოლურჯო – მოწითალო ფერის და რბილი კონსისტენციის ორგანოა; განაკვეთზე ჩანს, რომ იგი შედგება თეთრი და წითელი ნივთიერებისგან. თავისი სიგრძივი ღერძით ელენთა მდებარეობს ქვედა ნეკნების თითქმის პარალელურად და მიმართულია ზემოდან ქვემოთ და უკნიდან წინ.
ელენთაში არჩევენ: გარეთა, გამოდრეკილ და შუასაძგიდისაკენ მიმართულ – შუასაძგიდისმხრივ ზედაპირს – facies diaphragmatica, და შეზნექილ, კუჭისა და სხვა ორგანოებისაკენ მიმართულ – ვისცერულ ზედაპირს – facies visceralis; ორ კიდეს – შედარებით ბლაგვ ქვემო კიდეს – margo inferior, რომელიც უკან და ქვემოთაა მიმართული და მახვილ ზემო კიდეს – margo superior, რომელიც წინ და ზემოთაა მიმართული; ელენთაში არჩევენ აგრეთვე უკანა ბოლოს – cxtremitas posterior, რომელიც მიმართულია უკან ხერხემლისაკენ, და წინა ბოლოს – extremitas anterior, რომელიც მიმართულია წინ, მარცხენა ნეკნთა რკალისაკენ. ელენთა თავისი ფართო ზომით პროეცირდება გულმკერდზე, მარცხენა IX და XI ნეკნებს შორის, შუა აქსილარულ ხაზზე: მისი უკანა ბოლო 3 – 4 სმ-ით ვერ აღწევს ხერხემლის სვეტამდე, წინა ბოლო პროეცირდება გულმკერდზე, წინა აქსილარულ ხაზზე.
ელენთის შუასაძგიდისმხრივი ზედაპირი გამოდრეკილი და გლუვია; ვისცერული ზედაპირი მცირედ შედრეკილია და აქვს მასთან მომიჯნავე ორგანოების ანაბეჭდები; შუაში არის ღარი – ელენთის კარი – liilus lienis, საიდანაც პარენქიმაში შედიან ნერვები და სისლძარღვები. ელენთის კარის ლატერალურად მდებარე ნაწილს ესაზღვრება კუჭი და მას კუჭისმხრივი ზედაპირი – facies gastrica ეწოდება; ელენთის ვისცერული ზედაპირის მედიალური ნახევარი ებჯინება მარცხენა თირკმელსა და მარცხენა თირკმლზედა ჯირკვალს და მას თირკმლისმხრივი ზედაპირი – facies renalis ეწოდება. ელენთის მედიალური ნახევრის წინა ბოლოს ებჯინება პანკრეასის კუდი; ქვემოთ მდებარეობს კოლინჯისმხრივი ზედაპირი – facies colica.
ელენთა გარედან დაფარულია ვისცერული პერიტონეუმით; მის გარეშეა დარჩენილი მხოლოდ ელენთის კარის უბანი ვისცერულ ზედაპირზე. ელენთის კარიდან მიემართება ორი იოგი – კუჭ – ელენთის იოგი – lig. gastrolienale და შუასაძგიდ – ელენთის იოგი – lig. phrenicolienale; ორივე იოგი წარმოადგენს კუჭის დორსალური ჯორჯლის მარცხენა ნაწილს და მონაწილეობენ ელენთის ფიქსაციაში.
ელენთის აგებულება. ელენთას ფარავს სეროზული გარსი – tunica serosa, და შემაერთებელქსოვილოვანი ბოჭკოვანი გარსი – tunica fibrosa. ფიბროზული გარსიდან ორგანოს სისქეში მიემართებიან ძგიდეები – ელენთის ხარიხები – trabeculae lienis, რომლებიც ქმნიან ელენთის შემაერთებელქსოვილოვან ჩონჩხს – სტრომას. ხარიხებს შორის სივრცე შევსებულია ელენთის პულპით – pulpa lienis; პულპა შედგება ნაზი რეტიკულური ქსოვილისაგან, რომლის უჯრედები ამოვსებულია სისხლის სხვადასხვა უჯრედებით, და სისხლძარღვთა მჭიდრო ქსელისაგან. არჩევენ თეთრ და წითელ პულპას. ელენთაში არტერიების გაყოლებაზე არსებობს მომრგვალო ფორმის კუნძულები – ელენთის ლიმფური ფოლიკულები – folliculi lymphatic lienales. ელენთის არტერიები გადადიან გაფართოებულ ვენებში, საიდანაც სისხლის წითელი სხეულაკები ხვდებიან ელენთის სინუსებში – sinus lienis. ელენთის ლიმფური ფოლიკულები ქმნიან ელენთის თეთრ პულპას, რომელიც ელენთის საერთო მასის 18 – 21%-ს შეადგენს. დანარჩენი 75 – 85% კი უკავია წითელ პულპას და იგი უმთავრესად წითელი ბურთულებისაგან შედგება.
ინერვაცია: plexus lienalis.
სისხლმომარაგება: a. lienalis.
პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია. ანატომიის ნაწილის მომზადებაზე მუშაობდნენ: ლალი დათეშიძე (1997 წლიდან), არჩილ შენგელია მანანა კიკნაძე (2006 წლიდან). 2008 და 2019 წლის ვერსიები მომზადდა მანანა კიკნაძის რედაქციით.
გაფრთხილება
.
