პანკრეასი – ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

გამოკვლევის მეთოდები. ავადმყოფის გამოკვლევა მოიცავს ჩივილების და ანამნეზური მონაცემების ანალიზს, მის დათვალიერებას, ლაბორატორიულ და ინსტრუმენტულ გამოკვლევებს. ყველაზე ხშირი ჩივილია ტკივილი მუცლის არეში, რომლის უპირატესი ლოკალიზაციაც დამოკიდებულია პანკრეასის ამა თუ იმ ნაწილის დაზიანებაზე.

ტკივილი, რომელიც ლოკალიზებული ჭიპის თავზე და მარჯვენა ნეკნქვეშა სივრცეში მიუთითებს პანკრეასის თავის დაზიანებაზე, ტკივილი ეპიგასტრიუმის მიდამოში – ჯირკვლის სხეულის დაზიანებაზე, ხოლო მარცხენა ნეკნქვეშა არეში – პანკრეასის კუდის დაზიანებაზე; დიფუზური, არც თუ იშვიათად, სარტყლისებრი ტკივილი მუცლის ზედა ნახევარში მიუთითებს მთელი ორგანოს დაზიანებაზე. ტკივილი წარმოიქმნება ან ძლიერდება საკვების მიღების შემდეგ, ხშირად განიცდის ირადიაციას გულმკერდის მარცხენა ნახევარში, მარცხენა ბეჭში და ზურგში. შესაძლებელია თან სდევდეს გულისრევა, ღებინება და სხვა დისპეფსიური მოვლენები. აგრეთვე ექსკრეტორული (წონაში დაკლება, დიარეა, სტეატორეა) და ინკრეტორული (ჰიპერგლიკემიის სიმპტომები) უკმარისობის ნიშნები.
ანამნეზური მონაცემებიდან დიდი დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა ენიჭება ალკოჰოლის ბოროტად გამოყენებას, სანაღვლე გზების დაავადებებს, წყლულოვან დაავადებას, ჰიპერპარათირეოზს, გადატანილ ვირუსულ ინფექციებს, განსაკუთრებით მწვავე ვირუსულ ჰეპატიტს და ეპიდემიურ პაროტიტს.
ავადმყოფის დათვალიერებისას ყურადღება უნდა მიექცეს მის შესახედაობას, კანის და ლორწოვანი გარსების შეფერილობას. წონაში მნიშვნელოვანი დაკლება და სიყვითლე ყველაზე მეტად დამახასიათებელია პანკრეასის თავის კიბოსთვის და ქრონიკური მასკლეროზირებელი პანკრეატიტისთვის. მუცლის წინა კედლის კანქვეშა ქსოვილის ატროფია პანკრეასის საპროექციო მიდამოში (გროტის სიმპტომი) და მიკროანევრიზმების წარმოქმნა ღია–წითელი ფერის გამონაყარის სახით მუცლის, გულმკერდის და ზურგის კანზე (ტუჟილინის სიმპტომი) შესაძლებელია მეტყველებდეს ქრონიკული პანკრეატიტის არსებობაზე. 3 სმ–მდე ზომის კანქვეშა, ზოგჯერ მტკივნეული კვანძების არსებობა, რომელიც მოგვაგონებს კვანძოვან ერითემას, ჭიპის მიდამოში კანის მოყავისფრო შეფერილობა, კიდურების კანის ციანოზური ან მარმარილოსბრი ელფერი, დუნდულოებზე პეტექიების არსებობა შესაძლებელია აღინიშნებოდეს მწვავე პანკრეატიტის დროს.

პანკრეასის პალპაცია სრულდება მისი ღერძის გასწვრივ, რომელიც შეესაბამება კუჭის დიდი სიმრუდიდან 2–3 სმ–ით მაღლა გატარებულ ჰორიზონტალურ ხაზს (ჭიპიდან 4–5 სმ–ით მაღლა); პალპაციის წინ ავადმყოფი წელის ქვეშ უდებენ პატარა მუთაქას ან მარცხენა ხელს. უმჯობესია მოხდეს ბიმანუალური პალპაცია, რომლის დროსაც ღრმა ჩასუნთქვის დროს ნახევრად მოხრილი თითების წვერები თანდათანობით, ფრთხილად ჩადის მუცლის ღრუში. ნორმაში პანკრეასი არ ისინჯება, ხოლო ღრმა პალპაცია არ იწვევს მტკივნეულ შეგრძნებებს. შეცვლილი პანკრეასის პალპაციისას ისინჯება მტკივნეული, ცომისებური კონსისტენციის ან მკვრივი (შეშუპების სახით) ან ნაკლებად მტკივნეული მკვრივი ჭიმის სახით წარმონაქმნი (ფიბროზის დროს). ზოგჯერ შესაძლებელია გაისინჯოს სიმსივნური წარმონაქმნი. პალპაციის დროს აღმოცენებული ტკივილი ჩვეულებრივ ირადირებს ზურგში. მტკივნეულობა მატულობს სხეულის წინ დახრის შემთხვევაში. პანკრეასის ცალკეული ნაწილების პალპაციის მიზნით გამოიყენება ორიენტირები მუცლის წინა კედელზე. ასე მაგალითად, თავის დაზიანების შემთხვევაში ლოკალური მტკივნეულობა აღინიშნება დეჟარდენის წერტილში, რომელიც მდებარეობს ჭიპიდან 5–7 სმ–ით მაღლა ჭიპის და იღლიის ფოსოს შემაერთებელ ხაზზე ან შოფარის უფრო ფართო ზონაში, რომელიც განლაგებულია ზემოთაღნიშნულ ხაზსა (დეჟარდენის წერტილიდან შუა ხაზზე პერპენდიკულარულად დაშვებული ხაზი) და შუა ხაზს შორის. ჯირკვლის კუდის დაზიანების შემთხვევაში აღინიშნება მტკივნეულობა მეიო–რობსონის წერტილში, რაც შეესაბამება ჭიპის და მარცხენა ნეკნთა რკალის შემაერთებელი ხაზის შუა და გარეთა მესამედის საზღვარს. პათოლოგიური კერის არსებობაზე შეიძლება მეტყველებდეს მტკივნეულობა მარცხნივ წელის არეში ნეკნზე ან მარცხენა იღლიის ფოსოში პანკრეასის ღერძის გასწვრივ ხელისგულის მსუბუქი დარტყმის დროს.

პანკრეასის და განივი კოლინჯის დაზიანებებით განპირობებული ტკივილების დიფერენცირების მიზნით გამოიყენება მობრუნების სიმპტომი: პანკრეასის დაზიანებით განპირობებული და ავადმყოფის ჰორინოტალურ მდებარეობაში პალპაციისას აღმოჩენებული ტკივილები კლებულობს მარცხენა გვერდზე პაციენტის გადმობრუნების დროს; განივი კოლინჯის პათოლოგიით განპირობებული ტკივილების ინტენსოვობა კი აღნიშნული სიმპტომისას არ იცვლება. ანალოგიური მეთოდი გამოიყენება პანკრეასის და წყლულოვანი დაავადების დროს განვითარებული ტკივილების სადიფერენციაციოდ (წყლულოვანი დაავადებით განპირობებული ტკივილები მარცხენა გვერდზე გადმობრუნებისას მატულობს, ხოლო პანკრეასის დაზიანებისას – კლებულობს).
პალპაციით აგრეთვე შესაძლებელია გამოვლინდეს მუცლის აორტის პულსაციის გაქრობა, რაც ზოგჯერ აღინიშნება მწვავე პანკრეატიტის (ვოსკრესენსკის სიმპტომი), ჯირკვლის საპროექციო მიდამოში მუცლის წინა კედლის დაჭიმულობის (კერტეს სიმპტომი) დროს.
გამოკვლევის ლაბორატორიული მეთოდები მოიცავენ სისხლის შრატში პანკრეასის ფერმენტების (ტრიპსინის, ლიპაზას, α–ამილაზას, დეზოქსირიბონუკლეაზას, ფოსფოლიპაზა A-ს, ელასტაზას) გამოკვლევას; სისხლში და დუოდენალურ შიგთავსში პანკრეასის ფერმენტების გამოკვლევას სეკრეციის სტიმულატორების ფონზე; შარდში α–ამილაზას, ხოლო განავალში ტრიპსინის და ქემოტრიპსინის გამოკვლევას; ლუნდას სინჯს; ПАБК-ტესტს. პანკრეასის ფერმენტების არასაკმარისად გამომუშავების შედეგად ნაწლავებში საკვების ნივთიერებების გადამუშავების და შეწოვის დარღვევების აღმოჩენისკენ მიმართული გამოკვლევის ირიბი მეთოდები მოიცავენ სხეულის მასის გაზომვას, განავლის მაკროსკოპულ, მიკროსკოპულ და ბიოქიმიურ გამოკვლევას, მასში ცხიმის შემცველობის განსაზღვრას.

კლინიკაში ლაბორატორიული გამოკვლევის ყველაზე გავრცელებული მეთოდი (ადვილად ხელმისაწვდომობის გამო) არის სისხლში და შარდში α–ამილაზას დონის განსაზღვრა. α–ამილაზას განსაზღვრის არსებული მეთოდებიდან ყველაზე რაციონალურია კარავეას მეთოდი, რომელიც ეფუძნება იმ ფაქტს, რომ α–ამილაზა ახდენს სახამებლის ჰიდროლიზს საბოლოო პროდუქტების წარმოქნით, რომლებიც არ იძლევიან იოდთან ფერად რეაქციებს. სახამებლის კონცეტრაციის შემცირების სიჩქარის მიხედვით მსჯელობენ α–ამილაზას აქტივობაზე, რომლის ნორმალური სიდიდე სისხლის შრატში შეადგენს 12–32მგ/(სთ–მლ), ხოლო შარდში 120 მგ/(სტ–მლ)–მდე). სისხლის შრატის α–ამილაზას აქტივობა დამოკიდებულია პანკრეასის ეგზოკრინული ნაწილის უჯრედების დაზიანების ხარისხზე, პანკრეასის სადინრების ობსტრუქციაზე, α–ამილაზას დაშლის სიჩქარეზე, თირკმლის კლირენსზე. თუმცა აღნიშნული ფერმენტის აქტივობის მომატება არასპეციფიკურია პანკრეასის დაზიანებისთვის და ასევე შეიძლება აღინიშნებოდეს კუჭის და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულის პერფორაციისას, ნაწლავთა გაუვალობის, პაროტიტის, სალპინგიტის და საშვილოსნოს მილის გასკდომის, თირკმლის უკმარისობის, დიაბეტური კეტოაციდოზის, ნარკოტიკული საშუალებების გამოყენების დროს. იმასთან დაკავშირებით, რომ შრატისმიერი ჰიპერამილაზემია შესაძლებელია განპირობებული იყოს თირკმლის უკმარისობის დროს თირკმლების ფილტრაციული უნარის დაქვეითებით, მიზანშეწონილია ერთდროულად განისაზღვროს შარდის α–ამილაზა, აგრეთვე α–ამილაზას კლირენსის (Ca) შეფარდება კრეატინინის კლირენსთან (Cc). Ca /Cc კოეფიციენტის მომატება დამახასიათებელია მწვავე პანკრეატიტისთვის. თირკმლის უკმარისობის დროს აღნიშნული კოეფიციენტი რჩება ნორმის (1:4) ფარგლებში, რამეთუ აღნიშნულ შემთხვევაში ხდება α–ამილაზას და კრეატინინის კლირენსის პარალელური შემცირება. მწვავე პანკრეატიტის შემთხვევაში აღინიშნება α–ამილაზას დონის მომატება როგორც სისხლის შრატში, ასევე შარდში, ხოლო თირკმლის უკმარისობის შემთხვევაში აღნიშნული მაჩვენებლის მომატება აღინიშნება მხოლოდ შრატში. მწვავე პანკრეატიტის და ქრონიკული პანკრეატიტის გამწვავებისას (თუ ამას თან არ ახლავს თირკმლის დაზიანებაც) α–ამილაზას აქტივობის მომატება უფრო გამოხატულია შარდში, ვიდრე შრატში; იგი შენარჩუნებულია მწვავე პანკრეატიტის დაწყებიდან 8–10 დღის განმავლობაში, როდესაც სისხლის შრატში აღნიშნული ფერმენტის მაჩვენებელი ნორმას უბრუნდება (2–4 დღის შემდეგ).

სისხლის შრატში ლიპაზას დონე მკვეთრად მატულობს მწვავე პანკრეატიტის დროს და ზოგჯერ ნორმას (0–28 მკმლ/წთ–ლ) აღემატება 100–ჯერ და უფრო მეტად; აღნიშნული მაჩვენებელი α–ამილაზასთან შედარებით მაღალ ციფრებზე რჩება უფრო ხანგრძლივი დროის განმავლობაში (10–12 დღე). შრატში ლიპაზას დონის მომატება ასევე არასპეციფიკურია პანკრეასის დაზიანებისთვის და შესაძლებელია აღინიშნებოდეს კუჭის და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულის პერფორაციისას, ნაწლავთა გაუვალობისას, მწვავე ქოლეცისტიტის, ვირუსული ჰეპატიტის და ღვიძლის ციროზის დროს. ლიპაზას აქტივობის განსაზღვრის მიზნით სუბსტრატის სახით გამოიყენება ზეითუნის ზეთი. ფერმენტის აქტივობა ჰიდროლიზის დროს წარმოქმნილი ცხიმოვანი მჟავების რაოდენობის პროპორციულია.
ტრიპსინის და პანკრეასის სხვა პროტეაზების განსაზღვრას გააჩნია შეზღუდული დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა, რამეთუ სისხლში არსებობს რამდენიმე პროტეოლიზური ფერმენტი, რომელთაც შეუძლიათ მოახდინონ ტრიპისინის განსაზღვრისთვის გამოყენებული სუბსტრატების ჰიდროლიზი, გარდა ამისა, სისხლის შრატი შეიცავს დიდი რაოდენობით ტრიპსინის ინჰიბიტორებს. კლინიკაში ყველაზე ხშირად გამოიყენება ერლანგერის მეთოდი შატერნიკოვის მოდიფიკაციით, რომელსაც საფუძვლად უდევს სინთეზურ სუბსტრატზე – N, α–ბენზოილ–α–, 1–არგინინ–p-ნიტროანილიდზე ტრიპსინის მოქმედება; ხსნარის ყვითელი შეფერილობით გამომღავნებული ინტენსივობის მიხედვით ფასდება ფერმენტის აქტივობა, რაც ნორმაში სისხლის შრატისთვის უდრის 60–120 მკმოლ/სთ–მლ.

დუოდენალური შიგთავსის გამოკვლევა კეთდება პანკრეასის სეკრეციის სტიმულატორების შეყვანამდე და შეყვანის შემდეგ. ჩვეულებრივ გამოიყენება სეკრეტინ–პანკრეოზიმინის ტესტი. გამოკვლევამდე 4–6 დღით ადრე წყდება სედაციური, ანტაციდური და ქოლინოლიზური პრეპარატების მიცემა. ორარხიანი ზონდი შეყავთ რეტგნენოლოგიური კონტროლის ქვეშ ისე, რომ ერთი არხი მოთავსდეს კუჭის ანტრალურ ნაწილში, ხოლო მეორე – თორმეტგოჯა ნაწლავში (მუდმივად ხორციელდება კუჭის წვენის ამოქაჩვა). დუოდენალური შიგთავსის შეგროვება ხდება ცალკეული პორციებით ყოველ 10 წუთში (სულ 3 პორცია). შემდეგ ინტრავენურად შეყავთ სეკრეტინი დოზით 1 ერ/კგ–ზე და აგროვებენ დუოდენალურ შიგთავსს ყოველ 20 წუთში 1 საათის განმავლობაში, რის შემდეგაც საზღვრავენ ყველა მიღებული პორციის მოცულობას, pH-ს, ბიკარბონატების კონცეტრაციას. სეკრეტინის შეყვანიდან 1 საათის შემდეგ ხდება პანკრეოზინიმინის შეყვანა დოზით 1 ერ/კგ–ზე და კვლავ ხორციელდება შიგთავსის შეგროვება 1 საათის განმავლობაში; მიღებულ ფრაქციაში ისაზღვრება α–ამილაზას, ლიპაზას, ტრიპსინის აქტივობა. ფერმენტების აქტივობის და ბიკარბონატების კონცეტრაციის მომატება აღინიშნება რეაქტიული პანკრეატიტის, ქრონიკული პანკრეატიტის საწყის სტადიების დროს. აღნიშნული მაჩვენებლების დაქვეითება მეტყველებს პანკრეასში მიმდინარე დესტრუქციულ პროცესებზე. პანკრეასის წვენის გამოდინების დარღვევების დროს მცირდება სეკრეციის მოცულობა, თუმცა ფერმენტული აქტივობის და ბიკარბონატების კონცეტრაციის მაჩვენებლები ნორმის ფარგლებში რჩებიან.
პანკრეასის გარესეკრეტორული უკმარისობის საკმაოდ მგრძნობიარე მაჩვენებელს წარმოადგენს ლუნდას სინჯი, რომელიც მდგომარეობს გამოსაკვლევი პირისთვის სასინჯი საუზმის (რომელიც შედგება 18 გრ. მცენარული ზეთისგან, 15 გრ. კაზეინისგან, 40 გრ. გლუკოზასგან და 300 მლ.წყლისგან) მიცემის შემდეგ დუოდენალურ შიგთავში პანკრეასის ფერმენტების საათობრივი შემცველობის და მათი აქტივობის პიკის განსაზღვრაში. გამოკვლევის შედეგები აგრეთვე დამოკიდებულია კუჭის ევაკუაციურ ფუნქციაზე, გასტროდუოდენალური ჰორმონების გამომუშავებაზე. მაჩენებლების ცვლილებები შესაძლებელია აღინიშნებოდეს გლუტეინური დაავადების, ღვიძლის ციროზის, მექანიკური სიყვითლის, სანაღვლე გზების დაავადებების, წყლულოვანი დაავადების დროს.

პანკრეასის გარესეკრეტორული ფუნქციის უკმარისობის გამოვლენის მიზნით აგრეთვე გამოიყენება ე.წ. ПАБК (PABA) – ტესტი, რომნელიც დაფუძნებულია ქიმოტრიპსინის უნარზე სელექციურად მოაცილოს პარაანიმობენზოის მჟავა ორგანიზმში შიგნით მიღებული N-ბენზოილ-L-თიროზილ-p-ამინობენზოის მჟავას ნატრიუმის მარილიდან. პარაამინობენზოის მჟავა შეიწოვება ნაწლავებში, კონიუგაციას განიცდის ღვიძლში და გამოიყოფა შარდთან ერთად. პანკრეასის დაავადებების დროს, რასაც თან სდევს ქიმოტრიპსინის გამოყოფის შემცირება, აღინიშნება მისი შემცველობის დაქვეითება შარდში. ცრუ დადებით შედეგებს შეიძლება ადგილი ჰქონდეს თირკმლის უკმარისობის, მალაბსორციის სინდრომის, ჰეპატიტების და ღვიძლის ციროზის დროს, აგრეთვე არომატული ამინების შემცველი სამკურნალო საშუალებების მიღების შემდეგ.
კლინიკაში პანკრეასის გარესეკრეტორული ფუქციის უკმარისობის შეფასების ირიბ მეთოდს წარმოადგენს განავალში ცხიმების განსაზღვრა. ამასთან, განავალთან ერთად გამოყოფილი ცხიმების რაოდენობას ადარებენ ადამიანის ორგანიზმში მოხვედრილი ცხიმების რაოდენობას, რისთვისაც 3 დღის განმავლობაში გამოიყენება შესაბამისი დიეტა. ნორმაში, დღე–ღამის განმავლობაში, ცხიმების გამოყოფამ აბსოლიტურ ციფრებში არ უნდა გადააჭარბოს 7 გრ., ხოლო განავალთან ერთად ცხიმების გამოყოფის კოეფიციენტი უნდა შეადგენდეს 20%. პანკრეასის დაავადებების დროს, რომელთაც თან ახლავს აცინური უჯრედების რაოდენობის მნიშვნელოვანი შემცირება, აღნიშნული კოეფიციენტი მკვეთრად მატულობს. პანკრეასის გარესეკრეტორული ფუნქციის დაქვეითების მაჩვენებელს, აგრეთვე წარმოადგენს ჭარბი, ქაფიანი განავლის არსებობა ცხიმოვანი ელფერით (მიკროსკოპული გამოკვლევით ვლინდება 100 და მეტი ცხიმოვანი წვეთი მხედველობის არეში), კრეატორეა (10 და მეტი კუნთოვანი ბოჭკო მხედველობის არეში).
ნახშირწყლოვანი ცვლის გამოკვლევის მიზნით გამოიყენება სისხლში გლუკოზის რაოდენობის და მისდამი ტოლერანტობის განსაზღვრა.
პანკრეასის დაავადებების დიაგნოსტიკაში გარკვეული მნიშვნელობა გააჩნიათ გამოკვლევის იმუნოლოგიურ მეთოდებსაც. მაგ., სისხლში T-ლიმფოციტების რიცხვის შემცირება, აგრეთვე ანტისხეულების გაჩენა და ლიმფოციტების სენსიბილიზაცია პანკრეასის ზოგადი, ქსოვილოვანი ანტიგენების მიმართ აღინიშნება მწვავე და ქრონიკული პანკრეატიტის დროს. რადიოიმუნოლოგიური მეთოდები გამოიყენება პანკრეასის ჰორმონულად აქტიურ სიმსივნეებზე (გასტრინომა, ინსულინომა, ვიპომა) ეჭვის დროს სისხლში გასტრინის, ინსულინის, ვაზოაქტიური ინტესტინალური პოლიპეპტიდის (ვიპ) განსაზღვრის მიზნით.
გამოკვლევის ინსტრუმენტული მეთოდები. რენტგენოლოგიური მეთოდებიდან ყველაზე ხელმისაწვდომი და მარტივია პანკრეასის მიდამოს მიმოხილვითი რენტგენოგრაფია, რომელიც საშუალებას იძლევა აღმოვაჩინოთ გადიდებული ჯირკვლის ჩრდილი და კალციფიკატები მის სხვადასხვა ნაწილში; კუჭის და თორმეტგოჯა ნაწლავის რენტგენოკონტრასტული გამოკვლევა ავლენს აღნიშნული ორგანოების ცდომას, ფორმის ცვლილებას და კედლის შეზნექვას, რაც განპირობებულია პანკრეასის დაზიანებით; რელაქსაციური დუოდენოგრაფია. ძალიან ინფორმაციული დიაგნოსტიკური მეთოდია რეტროგრადული პანკრეატოქოლანგიოგრაფია, რომლის საშუალებითაც ვლინდება ცვლილებები ჯირკვლის სადინრების სისტემაში. გამოიყენება კომპიუტერული ტომოგრაფია, რომელიც საშუალებას იძლევა განსაკუთრებით ზუსტად განვსაზღვროთ ორგანოს გადიდება; გამოკვლევის ერთ–ერთი მეთოდია ანგიოგრაფია.
პანკრეასის დაავადებების დიაგნოსტიკაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ულტრაბგერით გამოკვლევას. ულტრაბგერითი სკანოგრამის ანალიზის დროს ხდება პანკრეასის ლოკალიზაციის, ფორმის, ზომის, კონტურების ხასიათის, სისქის, სტრუქტურის, გარშემო ორგანოების და ქსოვილების მდგომარეობის განსაზღვრა. ჯირკვლის შეშუპების შემთხვევაში მისი კონტურები უფრო გამოკვეთილი ხდება; პანკრეონეკროზის შემთხვევაში ვითარდება სტრუქტურის ჰეტერიოგენობა, ხოლო კიბოს დროს – კონტურების დეფორმაცია და ხშირად ჯირკვლის ლოკალური გადიდება; კისტის ნიშანი – მკვეთრად შემოფარგლული ზონა ულტრაბგერითი სიგნალების გარეშე.
პანკრეასის რადიონიკლიდური გამოკვლევა დაფუძნებულია მისი უჯრედების უნარზე შთანთქონ მეთიონინი, ნიშანდებული 75Se. ჯირკვლის ფორმის, მდებარეობის, მასში რადიონუკლიდის მოხვედრის და განაწილების შესწავლა ხორციელდება სცინტიგრაფიის მეშვეობით. ნორმაში სცინტიგრამებზე პანკრეასი მდებარეობს ღვიძლის მარცხენა წილის ქვეშ, მისი ფორმა საკმაოდ ვარიაბელურია. ნორმალური პანკრეასის კონტურები მკვეთრი და თანაბარია, ხოლო მისი ყველა ნაწილი, ძირითადად, თანაბრად კონტრასტირდება. მწვავე პანკრეატიტის შემთხვევაში აღინიშნება პანკრეასში პრეპარატის ჭარბი დაგროვება ”ცხელი კერების” სახით. ქრონიკული პანკრეატიტის დროს ვლინდება პანკრეასის ყველა ნაწილის სუსტი კონტრასტირება, მისი კონტურების ნაკლები სიმკვეთრე, პრეპარატის არათანაბარი განაწილება, მისი დაგროვების შენელება (1,5 სთ–მდე, მაშინ როცა ნორმა შეადგენს 20–30 წთ.) და ნაწლავებში ნიშანდებული მეთიონინის დაჩქარებული გადასროლა. კეროვანი პროცესები (კისტები, სიმსივნეები) გამოხატულია დაზიანების ზონაში რადიონუკლიდის არარასებობით ან მისი დაგროვების დაქვეითებით. სიმსივნის და ქრონიკული პანკრეატიტის სარწმუნო დიფერენციალურ–დიაგნოსტიკური ნიშნების არარასებობის, ცრუ შედეგების მაღალი სიხშირის და დიდი სხივური დატვითვის გამო აღნიშნული მეთოდის გამოყენება შეზღუდულია.
დუოდენოსკოპია საშუალებას იძლევა გამოვავლინოთ პანკრეასის დაზიანების ირიბი ნიშნები – ზედაპირული ან ატროფიული დუოდენიტი, ჰემორაგიული ან ეროზიული ცვლილებები თორმეტგოჯა ნაწლავის ბოლქვში, ანთებითი ინფილტრატები, თორმეტგოჯა ნაწლავის ლორწოვანი გარსის პოლიპოზური დეფორმაცია, დივერტიკული დიდი დუოდენალური დვრილის მიოდამოში, პაპილიტი, აღნიშნული მიდამოს სიმსივნე.
გარკვეული დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა გააჩნია დუოდენალური შიგთავსის ციტოლოგიურ გამოკვლევას, განსაკუთრებით სეკრეტინის ან (უკეთესია) პანკრეასის სადინრის ენდოსკოპიური კანულაციით მიღებული სუფთა პანკრეასის წვენის შეყვანის შემდეგ. ნორმაში ჭარბობენ ცილინდრული ეპითელიუმის უჯრედები, რომლებითაც ამოფენილია პანკრეასის სადინრები, იშვიათად ვლინდება კუბური ეპითელიუმის უჯრედები წვრილი სადინრების პროქსიმალური ნაწილებიდან. პანკრეასის ავთვისებიანი ახალწარმონაქმნების არსებობის შემთხვევაში პანკრეასის წვენში შეიძლება აღმოჩნდეს სიმსივნური უჯრედები. რენტგენოკონტრასტული ნივთიერების აუტანლობის შემთხვევაში პათოლოგიური პროცესის ხასიათის დიფერენცირების და ლოკალიზაციის დაზუსტების მიზნით შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას ტრანსდუოდენალური პანკრეატოქოლანგიოსკოპია. დიაგნოსტიკურად რთულ შემთხვევებში კეთდება ლაპარასკოპია, რომლის დროსაც შესაძლებელია მოხდეს ჯირკვლის ბიოფსია, აგრეთვე ლაპარატომია, ინტრაოპერაციული პანკრეატიკოგრაფია.

პანკრეასით დაავადებულების გამოკვლევა ტარდება ეტაპობრივად. გამოსაყენებელი მეთოდების ალგორითმი განისაზღვრება სავარაუდო დიაგნოზით. პირველ, პოლიკლინიკურ ეტაპზე, ავადმყოფებში, რომელთა კლინიკურ–ანამნეზური მონაცემები საშუალებას იძლევა ვივარაუდოდ ქრონიკული პანკრეატიტი, კეთდება α-ამილაზას განსაზღვრა სისხლში და შარდში, ტარდება ულტრაბგერითი გამოკვლევა, მიმოხილვითი რენტგენოგრაფია, რელაქსაციური დუოდენოგრაფია და სხ. შედარებით რთული ლაბორატორიული და ინსტრუმენტული გამოკვლევების ჩატარების აუცილებლობის შემთხვევაში ავადმყოფი იგზავნება სპეციალიზირებულ სტაციონარში ან დიაგნოსტიკურ ცენტრში, სადაც დგინდება კიდეც საბოლოო დიაგნოზი. სტაციონარში პანკრეასის კეროვანი დაზიანების (სიმსივნე, კისტა) წინასწარი დიაგნოზის მქონე პაციენტებს, პირველ რიგში, უტარდებათ ისეთი ინსტრუმენტული გამოკვლევები, როგორებიცაა ულტრაბგერითი გამოკვლევა, რეტროგრადული პანკრეატოქოლანგიოგრაფია, კომპიუტერული ტომოგრაფია, ანგიოგრაფია, პანკრეასის ბიოფსია. ქრონიკული პანკრეატიტის დროს წინა პლანზე გამოდის პანკრეასის ფუნქციონალური მდგომარეობის გამოკვლევის მეთოდები (სეკრეტინ–პანკრეოზიმინის ტესტი, ლუნდას სინჯი და სხ.), რომელთა შეფასებაც მნიშვნელოვანია ადექვატური თერაპიის შერჩევისთვის.

გაგრძელება იხ. >>


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.

  • გაფრთხილება
  • წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა.  ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.