ჩონჩხის მეტასტაზური დაზიანება

ჟურნალი ,,კავკასიის სამედიცინო მაცნე”, N22, თებერვალი, 2010 წ.

მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის როლი ძვლოვანი ჩონჩხის მეტასტაზური დაზიანების დიაგნოსტიკაში

ნინო მაღრაძე, ნანა გუგულაშვილი.
ხელმძღვანელი: სოფო კახაძე (თოდუას სახელობის კლინიკური მედიცინის სამედიცინო კვლევითი ცენტრი).
ივანე ჯავახიშვილის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,
მედიცინის ფაკულტეტი, სამკურნალო საქმე

ფილტვებისა და ღვიძლის შემდეგ ძვლოვანი ქსოვილი ხშირი ადგილია მეტასტაზური დაავადების განვითარებისთვის. დაზიანება გვხვდება კლებადი სიხშირით პირველადი კერიდან ფილტვის, სარძევე ჯირკვლის, პროსტატის, თირკმლის და ფარისებრი ჯირკვლის სიმსივნეების დროს. ძვლოვანი მეტასტასის გამოვლინებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება პირველადი სიმსივნეების მკურნალობის საკითხის გარკვევაში. პირველადი სიმსივნის საწყის ეტაპზე გამოვლენილი ცვლილებები ძვლოვან სისტემაში მნიშვნელოვნად ცვლის მკურნალობის ტაქტიკას.
ექსპერიმენტული შრომებით დადასტურებულია, რომ ძვლის სპონგიოზური შრის დაზიანება რენტგენოლოგიურად არ ვლინდება. ძვლის კორტიკალური შრის მოგვიანებითი დაზიანების შემთხვევაში იგი ვლინდება რენტგენოლოგიურადაც. მეტასტაზები ძვლოვან ქსოვილში უპირატესად აქსიალური ჩონჩხის ძვლის წითელ ტვინში ვლინდება. მიმოხილვით რენტგენოგრამას არ ძალუძს გამოავლინოს ჩონჩხის მეტასტაზი როცა იგი ლოკალიზებულია უშუალოდ ძვლის ტვინში. მეტასტაზური პროცესი შესაძლოა გავრცელდეს მხოლოდ ძვლის ტვინზე და დაზიანების გარეშე დარჩეს ძვლის კორტიკალური ზონა. დაზიანების გამოვლინება უფრო ადვილია იმ შემთხვევაში როცა დაავადების ადრეულ ეტაპზე ძვლის კორტიკალური შრე ზიანდება. ამდენად, ძვლის მეტასტაზური დაზიანების გამოვლენაში მიმოხილვითი რენტგენოლოგიური კვლევა მხოლოდ საწყის ეტაპზეა გამართლებული.
ძვლების სცინტიგრაფია პროდუქტიური და მგრძნობიარე მეთოდია ძვლის ტვინის მეტასტაზური დაზიანების გამოსავლენად მათ შორის ავთვისებიანი და კეთილთვისებიანი პროცესების დასადგენად. თუ სტრუქტურული ვიზუალური ცვლილებების ხარისხი 5-10 პროცენტზე მეტია, იგი საშუალებას იძლევა სცინტიგრამებზე გამოვავლინოთ პათოლოგიური კერა. ასევე კარგადაა ცნობილი რომ ჩონჩხის ძვლების სცინტიგრამებზე შესაძლოა მივიღოთ ცრუ უარყოფითი პასუხიც, განსაკუთრებით ეს დამახასიათებელია ძლიერ აგრესიული მეტასტაზებისთვის. ცრუ დადებითი მონაცემები ხშირია არასიმსივნური დაავადების შემთხვევაში, როგორიცაა დეგენერაციული ცვლილებები, შეხორცებული მოტეხილობა და სხვადასხვა მეტაბოლური დარღვევები – ოსტეოპოროზი და ოსტეომალაცია. სცინტიგრაფიის შემთხვევაში პოზიტიური სურათის მისაღებად აუცილებელია მეტასტაზურმა პროცესმა მოახდინოს ოსტეობლასტური გავრცობა მიმდებარე ძვლოვან ქსოვილში. მ.რ. კვლევის მაღალი მგრძნობელობა ძვლების მეტასტაზების კვლევის დროს შესაძლოა აიხსნას იმ ფაქტით რომ უშუალოდ ვლინდება დაზიანებული უბანი. მაღალი კონტრასტი ცხიმსა და მეტასტაზურ კერას შორის, რომელსაც უფრო მაღალი წყლის შემცველობა გააჩნია განაპირობებს პროცესის გამოვლინება ადრეულ სტადიაში.
უნდა აღინიშნოს რომ ტრაბეკულური ძვალი მ.რ. კვლევით არ ვლინდება, ასევე არ ჩანს მასში ეროზიული ცვლილებები. ძვლის კორტიკალური შრის დესტრუქცია ადრეულ სტადიებში ვიზუალირდება მ.რ. სკანერებზე, მაგრამ ძვლის კორტიკული და სპონგიოზური არქიტექტურა უკეთ ჩანს კ.ტ. სურათზე. ამდენად კ.ტ. კვლევის უპირატესობაა გამოავლინოს კორტიკული ეროზიები, ტრაბეკულური ძვლის ცვლილებები, კალციფიცირებული დეპოზიტები. იძლევა სპესიფიკურ სურათს ტრავმული ან ოსტეოპოროზული მალის მოტეხილობის გამოსავლენად, პეჯეტის დაავადების ან სხვა კეთილთვისებიანი პროცესების დასადგენად. დადგენილია, მ.რ.-ს კვლევის მნიშვნელობა ხერხემლის მეტასტაზურ დაზიანებათა გამოვლინებაში. მ.რ. კვლევას უფრო მაღალი მგრძნობელობა გააჩნია აღნიშნულ პათოლოგიათა კვლევაში ვიდრე კ.ტ.-ს ან სცინტიგრაფიას.

stu

ძვლოვანი ჩონჩხის სიმსივნური მეტასტაზური დაიზანების დროს კერა ძირითადად ლოკალიზებულია ძვლის ტვინში და ჰემატოგენური გზით გადაიტანება ძვლოვან ქსოვილში. პროცესში უპირატესად ჩართულია შემდეგი სტურქტურები: ხერხემლის სვეტი, ნეკნები, მენჯის ძვლები, გრძელი ძვლლების პროქსიმალური ბოლოები, მკერდის ძვალი, ქალა-სარქვლის ძვლები. სიმსივნე ბატსონის წნულით შესაძლოა გავრცელდეს ზურგის ტვინზე. სპინური მეტასტაზების დროს პროცესში უპირატესად ჩართულია მალას სხეულები, უფრო მეტად წელის არეში. თუმცა შესაძლოა მეტასტაზები გვხევდობეს გულმკერდის კისრისა და გავის მიდამოში.
დიაგნოსტიკური ნიშნები. მეტასტაზური დაზიანების კერიდან მ.რ. სიგნალის ცვლილებები არ არის სპეციფიკური. ძვლის ტვინის სიმსივნური ინფილტრაციული უბანი იწვევს ლოკალურად T1 T2 რელაქსაციული დროების გახანგრძლივებას და შესაბამისად დაბალი ინტენსივობის სიგნალს T1w სურათზე და მაღალი ინტენსივობის სიგნალს T2w სურათზე. თუ მეტასტაზური კერა ოსტეობლასტურია აღინიშნება სიგნალის ინტენსივობის მატება T2w სურათზე. ჩვეულებრივ მეტასტაზური დაზიანების უბანი მკაფიოდ ვლინდება დაბალი ინტენსივობის სიგნალით T1w სურათზე, ახალგაზრდა პირებში ძვლის ტვინის ნორმალური სტუქტურა რომელშიც ხანდაზმულებთან შედარებით უფრო ჭარბია ჰიპერინტენსიურად გამოსახულია ძვლის წითელი ტვინი, მეტასტაზური დეპოზიტის სიგნალის ინტენსივობა შესაძლოა მნიშვნელოვნად არ განსხვავდებოდეს ძვლის ტვინის ფონური სურატისაგან. მ.რ. მონაცემების ანალიზით გამოყოფენ მეტასტაზური დაზიანების 4 ტიპს: 1. ლოკალურ-ლიზურს; 2, ფოკალურ- სკლეროზულს; 3. დიფუზურ-არაჰომოგენურს; 4. დიფუზურ-ჰომოგენურს.

stu2

მეტასტაზურ კერაში, სიგნალი იშვიათად გარდამავალი ხასიათისაა და გამოწვეულია მეტასტაზში ჰემორაგიის არსებობით. T1w კვლევა მიზანშეწონილია ხერხემლის სვეტის მეტასტაზური დაზიანების რუტინული კვლევისათვის. ამ დროს შესაძლო მეტასტაზურ დაზიანებაზე მიუთითებს:
• მრავლობითი დაბალი ინტესნივობის უბნები;
• პროცესში ერთი ან რამდენიმე მალას ტოტალური ჩართვა პათოლოგიური მოტეხილობით ან მის გარეშე;
• მასთან დაკავშირებული პარავერტებრული ან ეპიდურული რბილქსოვილოვანი მასა;
• პროცესში ნევრალური არხის ჩართვა და ძვლის კორტიკალური შრის დაზიანება;
რაც შეეხება სპინური მეტასტაზების კონტრასტულ გაძლიერებას გოდოლონიუმის გამოყენება მნიშვლეოვნად ამაღლებს სპინური მეტასტაზების რბილქსოვილოვანი კომპონეტნის ვიზუალიზაციას. საკონტრასტო ნივთიერება იწვევს T1 T2 რელაქსაციური დროის შემცირებას, სურათის გამოსახულებას. კონტრასტულობა ყველაზე მაღალი T1wSE-ზე.

დიფერენციალური დიაგნოსტიკა

სპინური ოსტეომიელიტი. იზოლირებული მალის ოსტეომიელიტის დიფერენცირება მეტასტაზური პროცესისგან ძნელია. უფრო ხშირად სპინური ოსტეომიელიტი მოიცავს 2 ან მეტ მალას და შუამდებარე დისკს. მოკლე თღ მიმდევრობაზე ვლინდება დაბალი ინტენსივობის უბანი მალას სპინგიოზურ მიდამოი დამ ის გარეთ პერივერტებრულ მიდამოში, რასაც შესაძლოა თან ახლდეს ეპიდურული აბსცესი. ძვლის კონტურები ხშირად ჰიპოინტენსიურია რაც სკლეროზულ და ფიბროზულ ცვლილებებზე მიუთითებს.
მალას კეთილთვისებიანი მოტეხილობა. ქრონიკული კეთილთვისებიანი მოტეხილობანი ოსტეოპოროზის ან ტრავმის შედეგად ვლინდება ნორმალური ძვლის ტვინის ცხიმოვანი სტრუქტურით და იზოსტენურია სხვა მალათა სტრუტურებთან ყველა პულსურ მიმდევრობაზე. მალას სხეულის კეთილთვისებიანი მტოეხილობის დროს აღინიშნება არაჰომოგენური სიგნალი რასაც თან ახლავს ძვლის ტვინის ნორმალური სურათი. ხშირად მალას სხეულის დორსალურ უბანში აღინიშნება სიგნალის ალტერაცია რომელიც განპირობებულია მწვავე ტრავმის მიდამოში ჰემორაგიული კერისა და შეშუპტების ზონის არსებობით. ამ შემთხვევაში კონტრასტული კვლევა არ იძლევა სრული დიფერენცირების საშუალებას. გასათვალისწინებელია პარალელური დისკოგენური დაზიანება. მალას სხეულის ფრაგმენტაცია უფრო კეთილთვისებიანი პროცესისთვისაა დამახასიათებელი მაშინ როდესაც პარასპინური ეპიდურული მასები, მეტასტაზური კერების გამოვლენა და ძვლის ტვინის ცვლილებანი მიუტითებენ ავთვისებიან პროცესზე.
ძვლის რადიაციული ატროფია. ძვლის ტვინიდან სიგნალის ინტენსივობის მატება პულსურ მიმდევრობებზე აღინიშნება სხივური თერაპიის შემდეგ. იგი გამოვწულია ჰემოპოეზურად აქტიური ძვლის წითელი ტვინის ყვითელი ტვინით ჩანაცვლებით.
კეთილთვისებიანი ჰემანგიომა. ვლინდება მაღალი ინტენსივობის სიგნალით სპინ-ექო და გრადიენტ-ექო მიმდევრობებზე.
მრავლობითი მიელომა. ამ მიელოპროლიფერაციული პათოლოგიის სრული დიფერენცირება კიბოს მეტასტაზისგან გაძნელებულია. იგი შეიძლება იყოს გენერალიზებული ან კეროვანი. ამ შემთხვევაში მ.რ. კვლევა გვეხმარება ბიოფსიის ადგილის დადგენაში.

8 თებერვალი, 2010 წელი.