ლალი დათეშიძე
ადამიანის ნორმალური ანატომია. ტერფის კუნთები Mm. pedis Muscles of foot
ტერფის კუნთები – mm. pedis – იყოფა ტერფის ზურგის კუნთებად და ტერფძირის კუნთებად. ტერფის ზურგის კუნთები ძირითადად გამშლელი კუნთებია, ტერფძირისა – უპირატესად მომხრელები.
ტერფის ზურგის კუნთები
1. თითების მოკლე გამშლელი კუნთი – m.extensor digitorum brevis – ბრტყელი კუნთია, მოთავსებულია უშუალოდ ტერფის ზურგზე. კუნთი იწყება ქუსლის – calcaneus წინა ნაწილის ლატერალური ზედაპირიდან და მიემართება წინ, გადადის ოთხ ვიწრო მყესში. მყესები თავიანთ დისტალურ ნაწილში უერთდებიან თითების გრძელი მომხრელი კუნთის მყესს და უმაგრდებიან II-V თითების პროქსინალური ფალანგების ფუძეებს.
ფუნქცია: შლის II-IV თითებს.
ინერვაცია: n. peroneus profundus (L4-L5;S1).
სისხლმომარაგება: a. tarsea lateralis, r. perforans a. peroneae.
2. ფეხის ცერის მოკლე გამშლელი კუნთი – m. extensor hallicis brevis – მდებარეობს ზემოთ აღწერილი კუნთის ქვეშ. იწყება ქუსლის – calcaneus წინა ნაწილის ზემო ზედაპირიდან, მიემართება წინ და მედიალურად, გადადის მყესში და უმაგრდება ცერის პროქსიმალური ფალანგის ფუძეს. დისტალურ ნაწილში მყესი შეზრდილია ფეხის ცერის გრძელი გამშლელი კუნთის – m. extensor hallucis longus მყესთან და მონაწილეობს ტერფის ზურგის აპონევროზის წარმოქმნაში.
ფუნქცია: შლის ფეხის ცერს.
ინერვაცია: n. Peroneus profundus (L4-L5;S1).
სისხლმომარაგება: a. tarsea lateralis, r. perforans a. peroneae.
ტერფძირის კუნთები
ფეხის ცერის შემაღლების კუნთები
1. ფეხის ცერის განზიდველი კუნთი – m. abductor hallucis – მდებარეობს ზედაპირულად და ყველაზე უფრო მედიალურად ამ ჯგუფის კუნთებს შორის. იწყება მომხრელი კუნთების [მყესების] საბმელიდან – retinaculum mm. flexorum, ქუსლის ბორცვის მედიალური მორჩიდან – processus medialis tuberis calcanei და ნავისებრი ძვლის ტერფძირისმხრივი ზედაპირიდან. კუნთი მიემართება წინ, გადადის მყესში, რომელიც შეზრდილია ცერის მოკლე მომხრელი კუნთის – M. flexor hallucis brevis მყესთან და უმაგრდება ცერის მედიალურ სესამოიდურ ძვალს და მისი პროქსიმალური ფალანგის ფუძეს.
ფუნქცია: ხრის და განზიდავს ფეხის ცერს, ამაგრებს ტერფის თაღის მედიალურ ნაწილს.
ინერვაცია: n. plantaris medialis (L5; S1).
სისხლმომარაგება: a. plantaris medialis.
2. ფეხის ცერის მოკლე მომხრელი კუნთი – m.flexor hallucis brevis – წინასთან შედარებით მოკლე კუნთია; მდებარეობს უშუალოდ წინა ტერფის პირველ ძვალზე – os metatarsale I. კუნთი იწყება მედიალური სოლისებრი ძვლიდან – os cuneiforme mediale, ნავისებრი ძვლის ტერფძირისმხრივი ზედაპირიდან, დიდი წვივის უკანა კუნთის მყესიდან, ტერფძირის გრძელი იოგიდან – lig. plantare longum. კუნთის მყესი ცერის მომზიდველი კუნთის – m. adductor hallucis მყესთან ერთად უმაგრდება ლატერალურ და მედიალურ სესამოიდურ ძვლებსა და ცერის პროქსიმალური ფალანგის ფუძეს და ამგვარად იყოფა ორ დისტალურ მყესად, რომელთაგან თითოეული მიეკუთვნება ლატერალურ და მედიალურ თავებს.
ფუნქცია: ხრის ცერს.
ინერვაცია: ლატერალური თავი – n. plantaris lateralis (S1-S2), მედიალური თავი – n. plantaris medialis (L5-S2).
სისხლმომარაგება: a. plantaris medialis, arcus plantaris.
3. ფეხის ცერის მომზიდველი კუნთი – m.adductor hallucis – მდებარეობს ღრმად, უშუალოდ წინა ტერფის ძვლებზე და დაფარულია თითების გრძელი და მოკლე მომხრელებით. კუნთი იწყება ორი თავით – განივი და ირიბი თავებით. განივი თავი – caput transversum, იწყება III-V წინატერფ – ფალანგთა სახსრების სასახსრე ჩანთების ტერფძირისმხრივი ზედაპირებიდან, წინა ტერფის II-V ძვლების დისტალური ბოლოებიდან, ტერფძირის აპონევროზიდან – Aponeurosis plantaris, წინა ტერფის ძვლების თავების განივი იოგებიდან. ირიბი თავი – caput obliquum – იწყება კუბური ძვლის – os cuboideum, ლატერალური სოლისებრი ძვლის – os cuneiforme laterale, წინა ტერფის II-IV ძვლების ფუძეების ტერფძირისმხრივი ზედაპირებიდან, ტერფძირის გრძელი იოგიდან – lig. plantare longum და მცირე წვივის გრძელი კუნთის – m. peroneus longus ბუდიდან. ორივე თავი გადადის საერთო მყესში, რომელიც მაგრდება ლატერალურ სესამოიდურ ძვალზე და ფეხის ცერის პროქსიმალური ფალანგის ფუძეზე.
ფუნქცია: მოზიდავს ცერს და ხრის მას.
ინერვაცია: n. plantaris lateralis (S1-S2).
სისლხმომარაგება: àà. metatarseae plantares et dorsales; rr. perforantes a. arcuatae.
ფეხის ნეკის შემაღლების კუნთები
1. ფეხის ნეკის განმზიდველი კუნთი – m. abductor digiti minimi – მოთავსებულია უშუალოდ ტერფძირის აპონევროზის ქვეშ. კუნთი იწყება ქუსლის ბორცვის მედიალური და ლატერალური მორჩებიდან – processus lateralis et medialis tuberis calcanei და ტერფძირის აპონევროზიდან – aponeurosis plantaris; მიემართება ქვემოთ, გადადის მოკლე მყესში, რომელიც უმაგრდება ნეკის პროქსიმალური ფალანგის ფუძეს ლატერალური მხარეზე.
ფუნქცია: განზიდავს და ხრის ფეხის ნეკის პროქსიმალურ ფალანგს.
ინერვაცია: n. plantaris lateralis (S1-S2).
სისხლმომარაგება: a. plantaris lateralis.
2. ფეხის ნეკის მოკლე მომხრელი კუნთი – m. flexor digiti minimi brevis – მოთავსებულია წინა კუნთის მედიალურად და, ნაწილობრივ, მის ქვეშ. იწყება წინა ტერფის მეხუთე ძვლიდან – os metatarsale V, ტერფძირის გრძელი იოგიდან – lig. plantare longum და მცირე წვივის გრძელი კუნთის – m. peroneus longus ბუდიდან, მიემართება წინ, გადადის მყესში, რომელიც შეზრდილია ფეხის ნეკის განმზიდველი კუნთის – m. abductor digiti minimi მყესთან და უმაგრდება ფეხის ნეკის პროქსიმალური ფალანგის ფუძეს.
ფუნქცია: ხრის ფეხის ნეკის პროქსიმალურ ფალანგს.
ინერვაცია: n. plantaris lateralis (S1-S2).
სისხლმომარაგება: a. plantaris lateralis.
3. ფეხის ნეკის პირისპირ დამყენებელი კუნთი – m. opponens digiti minimi – იწყება წინა კუნთთან ერთად ტერფძირის გრძელი იოგიდან – lig. plantare longum და მცირე წვივის გრძელი კუნთის – m. peroneus longus მყესის ბუდიდან და უმაგრდება წინა ტერფის მეხუთე ძვლის ლატერალურ კიდეს.
ფუნქცია: მოზიდავს და პირისპირ აყენებს წინა ტერფის მეხუთე ძვალს; წინა კუნთთან ერთად მონაწილეობს ტერფის თაღის ლატერალური ნაწილის გამაგრებაში.
ინერვაცია: n. plantaris lateralis (S1-S2).
სისხლმომარაგება: a. plantaris lateralis.
შუა შემაღლების კუნთები
1. თითების მოკლე მომხრელი კუნთი – m. flexor digitorum brevis – მდებარეობს ტერფის შუა ნაწილში, ტერფძირის აპონევროზის ქვეშ. კუნთი იწყება მოკლე, ძლიერი მყესით ქუსლის ძვლის ბორცვის მედიალური მორჩიდან – processus medialis და ტერფძირის აპონევროზიდან – aponeurosis plantaris. კუნთი მიემართება წინ, მისი კუნთოვანი მუცელი გადადის ოთხ მყესში, რომლებიც განლაგებულნი არიან სინოვიურ არხებში თითების გრძელი მომხრელი კუნთის – m. flexor digitorum longus მყესებთან ერთად. ფეხის II-V თითების პროქსიმალური ფალანგების მიდამოში მოკლე მომხრელი კუნთის მყესი იყოფა ორ ფეხად და უმაგრდება საჩვენებელი თითის შუა ფალანგის ფუძეს. ფეხებს შორის მოთავსებულია თითების გრძელი მომხრელი კუნთის მყესები.
ფუნქცია: ხრის ფეხის II-V თითების შუა ფალანგებს.
ინერვაცია: n. plantaris medialis (L5; S1).
სისხლმომარაგება: àà. tibialis posterior, plantares lateralis et medialis.
2. ტერფძირის კვადრატული კუნთი – m. quadratus plantae – მოთავსეულია წინა კუნთის ქვეშ. იწყება ქუსლის ძვლის უკანა ნაწილის ქვემო და მედიალური ზედაპირებიდან ორი თავით, რომლებიც ერთდებიან საერთო მუცელში. კუნთი მიემართება წინ, ვიწროვდება და მაგრდება თითების გრძელი მომხრელი კუნთის – m. flexor digitorum longus მყესის გარეთა კიდესთან.
ფუნქცია: თითების გრძელ მომხრელ კუნთთან ერთად მონაწილეობს დისტალური ფალანგების მოხრაში.
ინერვაცია: n. plantaris lateralis (S1-S2).
სისხლმომარაგება: a. plantaris lateralis.
3. ჭიაყელა კუნთები – mm. lumbricales – მოკლე კუნთებია, რიცხვით 4; მოთავსებულია თითების გრძელი მომხრელი კუნთის – m. flexor digitorum longus მყესებს შორის და დაფარულია თითების მოკლე მომხრელებით. თითოეული კუნთი იწყება თითების გრძელი მომხრელის შესაბამისი მყესიდან, ამასთან სამი ლატერალური – ორი თავით, პირველი – ერთი თავით. კუნთები მიემართებიან წინ, წინატერფ – ფალანგთა სახსრების მიდამოში შემოუვლიან II-V თითებს და გადადიან აღნიშნული თითების დორსალურ ზედაპირზე და ჩაეწვნებიან მათ დორსალურ აპონევროზში. ჭიაყელა კუნთებსა – mm. lumbricales და წინა ტერფის ღრმა განივ იოგს – lig. metatarseum transversum profundum შორის მდებარეობს ჭიაყელა კუნთების აბგები.
ფუნქცია: ხრის ფეხის II-V თითების პროქსიმალურ ფალანგებს, და ამავე დროს შლის იმავე თითების შუა და დისტალურ ფალანგებს.
ინერვაცია: n.plantaris medialis è n.plantaris lateralis (L5;S1-S2).
სისხლმომარაგება: aa. plantares, lateralis et medialis.
4. ძვალთაშუა პლანტარული კუნთები – mm. interossei plantares – მოკლე კუნთებია რიცხვით 3; კუნთები განლაგებულნი არიან წინა ტერფის II-III, III-IV და IV-V ძვლების ძვალთაშუა შუალედებში. თითოეული კუნთი იწყება წინა ტერფის III, IV და V ძვლების მედიალური ზედაპირებიდან და უმაგრდებიან პროქსიმალური ფალანგების ფუძეებს და ნაწილობრივ გადადიან ტერფზურგის აპონევროზში.
ფუნქცია: ხრიან III-V თითების პროქსიმალურ ფალანგებს და შლიან შუა და დისტალურ ფალანგებს, ასევე მოზიდავენ საჩვენებელ თითებს მეორე თითთან.
ინერვაცია: n. plantaris lateralis (S1-S2).
სისხლმომარაგება: arcus plantaris, aa. metatarseae plantares.
5. ტერფზურგის ძვალთაშუა კუნთები – mm. interossei dorsales – რიცხვით ოთხია და ავსებენ ძვალთაშუა შუალედებს ტერფის ზურგის მხარეზე. თითოეული კუნთი იწყება წინა ტერფის ორი მეზობელი ძვლის ერთმანეთისაკენ მიმართული ზედაპირებიდან და მიემართებიან წინ, უმაგრდებიან II-IV თითების პროქსიმალური ფალანგების ფუძეებს და ჩაეწვნებიან ტერფზურგის აპონევროზში.
ფუნქცია: პირველი ძვალთაშუა კუნთი სწევს ფეხის მეორე თითს მედიალური მიმართულებით, მეორე, მესამე და მეოთხე – წევენ II-IV თითებს ლატერალურად, ოთხივე კუნთი ხრის აღნიშნული თითების პროქსიმალურ ფალანგებს და შლის მათ შუა და დისტალურ ფალაგებს.
ინერვაცია: n. plantaris lateralis (S1-S2).
სისხლმომარაგება: arcus plantaris, aa. metatarseae plantares.
პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია. ანატომიის ნაწილის მომზადებაზე მუშაობდნენ: ლალი დათეშიძე (1997 წლიდან), არჩილ შენგელია მანანა კიკნაძე (2006 წლიდან). 2008 და 2019 წლის ვერსიები მომზადდა მანანა კიკნაძის რედაქციით.
გაფრთხილება
.