შარდის ბუშტი – ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

გამოკვლევის მეთოდები. შარდის ბუშტის შესაძლო პათოლოგიის არსებობისას ავადმყოფის გამოკვლევის შემთხვევაში ყურადღება ექცევა ტკივილების ლოკალიზაციას და ხასიათს, შარდვის სიხშირეს. მაგალითად, დღის განმავლობაში ხშირი მტკივნეული შარდვა დამახასიათებელია შარდის ბუშტის კენჭისთვის და ყელის ცისტიტისთვის, ხოლო უპირატესად ღამის განმავლობაში – წინამდებარე ჯირკვლის ადენომისთვის. შარდის ბუშტის გამოკვლევა მოიცავს კვლევის კლინიკურ და ინსტრუმენტულ მეთოდებს.

კლინიკურ მეთოდებს მიეკუთვნებიან დათვალიერება (გადავსებული შარდის ბუშტის შემთხვევაში შესაძლებელია აღმოჩნდეს მისი კედლის გამობურცვა), პერკუსია (საშუალებას იძლევა დადგინდეს შარდის ბუშტის ავსების ხარისხი და მისი საზღვრები), პალპაცია (გადავსებული შარდის ბუშტის შემთხვევაში შესაძლოა დავადგინოთ საზღვრები და გადავსების ხარისხი), თითით რექტალური გამოკვლევა და შარდის ბუშტის ბიმანუალური პალპაცია (ერთი ხელით მუცლის წინა კედლიდან და იმავდროულად მეორე ხელის საჩვენებელი თითით საშლოსნოდან ქალებში და სწორი ნაწლავიდან კაცებში და გოგონებში) საშუალებას იძლევიან მივიღოთ დამატებითი ინფორმაცია შარდის ბუშტის და მისი მეზობელი ორგანოების მდგომარეობის შესახებ. ახალი შარდის დათვალიერება შესაძლებლობას იძლევა აღმოვაჩინოთ მასში ჩირქის (პიურია), სისხლის (ჰემატურია) შენარევი, ქსოვილების ნაფლეთები და სისხლის კოლტები შარდის ბუშტის სიმსივნის შემთხვევაში.

დიაგნოზის დადგენა ხდება გამოკვლევის ინსტრუმენტული მეთოდებით – შარდის ბუშტის კათეტერიზაცია, ცისტოსკოპია, ცისტოგრაფია. შარდის ბუშტის დაცლის დარღვევებით გამოხატული დაავადებების დროს კეთდება ცისტომანომეტრია – შარდის ბუშტში წნევის გაზომვა. შარდის ბუშტის ჩამკეტი აპარატის მდგომარეობის შეფასება ხორციელდება შიდა ურეთრალური მაჩვენებლების საფუძველზე, რომლებიც მიიღებიან შარდსადენიდან კათეტერის ამოღებისთანავე. დეტრუზორის კუმშვადობის უნარის და შარდის ბუშტ–ურეთრალური სეგმენტის წინააღმდეგობის დადგენა ხდება უროფლოუმეტრიის მეშვეობით.

შარდის ბუშტის გამოკვლევაში დიდ როლს თამაშობს მენჯის მიმოხილვითი რენტგენოგრაფია და გამოკვლევის სპეციალური რენტგენოკონტრასტული მეთოდები. ასე მაგალითად, შარდის ბუშტის კიბოს სტადიის დადგენის მიზნით კეთდება მენჯის არტერიოგრაფია და მენჯის ვენოგრაფია, ულტრაბგერითი გამოკვლევა. შარდის ბუშტის რადიონუკლიდური გამოკვლევა (რადიოიზოტოპური რენოცისტოგრაფია და ცისტორენოგრაფია, ნარჩენი შარდის რაოდენობის რადიოიზოტოპური განსაზღვრა) ხორციელდება საშარდე სისტემის ფუნქციური მდგომარეობის შესწავლის მიზნით. შარდის ბუშტზე სიმსივნური პროცესის გავრცელების შეფასების მიზნით გამოიყენება რადიონუკლიდური ქვედა ვენოგრაფია. შარდის ბუშტის დაავადებების დიაგნოსტიკისთვის ზოგჯერ გამოიყენება ენდოვეზიკულური ბიოფსია.

პათოლოგია. განვითარების მანკები. ყველაზე ხშირად გვხვდება დივერტიკულები – შარდის ბუშტის კედლის ერთეული, ტომრისებური გამობერილობები, რომლების შეერთებულნი არიან მის ღრუსთან.
დამახასიათებელ კლინიკურ ნიშანს წარმოადგენს ორმაგი შარდვა, რაც განპირობებულია დივერტიკულში (მისი დიდი მოცულობის შემთხვევაში) შარდის შეკავებით. დიაგნოზის დადასტურების მიზნით კეთდება ცისტოგრაფია და ცისტოსკოპია. დივერტიკულის კედელში ანთების განვითარება (დივერტიკულიტი) გამოიხატება ტერმინალური პიურიით – ჩირქის გამოყოფა შარდვის ბოლოს. შარდის ბუშტის დივერტიკულის მკურნალობა ოპერაციულია.
შარდის ბუშტის განვითარების მძიმე მანკებს მიეკუთვნება მისი ექსტროფია, რომლის დროსაც შარდის ბუშტის წინა კედლის არარსებობა ერწყმის მუცლის წინა კედლის დეფექტს და სრულ ეპისპადიას.

ამასთან, შარდსაწვეთის შესართავები განლაგებულია შარდის ბუშტის ლორწოვანის ღრმად განლაგებულ ნაოჭებს შორის. შარდის მუდმივ გამოყოფას თან სდევს ბარძაყების და შორისის კანის მაცერაცია. ექსტროფიის დროს აღინიშნება დიასტაზი ბოქვენის ძვლებს შორის, რომელიც ზომაში რამდენიმე სანტიმეტრს აღწევს. მკურნალობა ტარდება სპეციალიზირებულ სტაციონარში. შარდის ბუშტის წინა კედლის აღდგენის მიზნით ხორციელდება პლასტიკა ადგილობრივი ქსოვილებით, შარდის გადანაცვლება ხდება ნაწლავში და ნაწლავის ნაწილისგან ყალიბდება იზოლირებული შარდის ბუშტი ან შარდსაწვეთების გამოტანა ხორციელდება გარეთ, კანის ზედაპირზე. ძალიან იშვიათად გვხვდება შარდის ბუშტის აგენეზია (არარსებობა). როგორც წესი, აღნიშნული პათოლოგია ერწყმის განვითარების სხვა მანკებს, რასაც კომპლექსურად მივყავართ ნაყოფის სიკვდილამდე.
შარდის ბუშტის განვითარების იშვიათ ანომალიებს მიეკუთვნება მისი ჰიპოპლაზია – ბუშტის მოცულობის მნიშვნელოვანი შემცირება შერწყმული მისი კედლების განლევასთან. აღინიშნება შარდის შეუკავებლობა და შარდის ბუშტ–შარდსაწვეთის რეფლუქსი. მკურნალობა ოპერაციულია და მიმართულია ანტირეფლექსური მექანიზმის შექმნისკენ.
შარდის ბუშტის გაორება შერწყმულია გარეთა სასქესო ორგანოების გაორებასთან და განვითარების სხვა მანკებთან. განასხვავებენ შარდის ბუშტის სრულ და არასრულ გაორებას. სრული გაორება ხასიათდება შარდის ბუშტის ორი ღრუს არსებობით, თითოეულ მათგანში ჩაედინება თითო შარდსაწვეთი, აგრეთვე ვლინდება ურეთრის გაორება.
ხშირად, განვითარების აღნიშნული მანკი შერწყმულია სასქესო ასოს და სათესლე პარკის გაორებასთან ბიჭებში, საშოს გაორებასთან და ორრქიანი საშვილოსნოს არსებობასთან გოგონებში, ნაწლავის დისტალური ნაწილების გაორებასთან ან უკანა ხვრელის ატრეზიასთან. მკურნალობა მდგომარეობს განვითარების მანკების ეტაპობრივ ოპერაციულ კორექციაში. შარდის ბუშტის არასრული გაორების შემთხვევაში ის გაყოფილია ყელამდე და გააჩნია უნაგირის ფორმა. შარდსაწვეთების შესართავები ჩვეულებრივ არიან განლაგებულნი, თუმცა შესაძლოა გადაფარულნი იყვნენ შარდის ბუშტის გამყოფი ნაოჭით, რაც იწვევს უროდინამიკის დარღვევას და ჰიდროურეთრონეფროზის გავითარებას. მკურნალობა ოპერაციულია (გამყოფი ნაოჭის მოცილება).
შარდის ბუშტის გაორებებს აგრეთვე მიეკუთვნებიან საგიტალურ და ფრონტალურ ძგიდეების არსებობა, რომლებიც სრულად ან ნაწილობრივ ყოფენ მის ღრუს. ყველაზე დიდ საშიშროებას წარმოადგენენ სრული ძგიდეები, რომლებიც ხელს უშლიან შარდის დინებას შარდსაწვეთიდან და შესაბამისი თირკმლიდან. უროდინამიკის აღდგენის მიზნით კეთდება ნეფროსტომია ძგიდის შემდგომი ამოკვეთით.
ქვიშის საათის ფორმის შარდის ბუშტი დეტრუზორის გასქელებული რკალით გაყოფილია ორ სართულად. შარდსაწვეთები ჩვეულებრივ ჩაედინებიან ქვედა სართულში. დეტრუზორის შეკუმშვას თან სდევს შარდის ნაწილის შეკავება შარდის ბუშტის ზედა ნაწილში, რაც იწვევს ცისტიტის და აღმავალი პიელონეფრიტის განვითარებას. დიაგნოზის დადგენა ხდება ცისტოსკოპიის და ცისტოგრაფიის მონაცემების საფუძველზე. მკურნალობა ოპერაციულია და მდგომარეობს დეტრუზორის ჰიპერპლაზიური რკალის მოცილებაში.
მეტაცისტისი – შარდის ბუშტის მოცულობაში გადიდება (2–4–ჯერ) შარდის თავისუფლად გამოყოფის ფონზე. არც თუ იშვიათად, განვითარების აღნიშნულ მანკს წინ უძღვის მასიური, ორმხრივი შარდის ბუშტ–შარდსაწვეთის რეფლუქსი – მეგაურეთერ–მეგაცისტისის სინდრომი. გვხვდება უპირატესად გოგონებში. დამახასიათებელია დღეში 2–3–ჯერ შარდვა დიდი პორციებით. დროთა განმავლობაში აღინიშნება ნარჩენი შარდის არსებობა და ვითარდება პიელონეფრიტი. დიაგნოზის დადასტურების მიზნით კეთდება ცისტოგრაფია, ცისტომანომეტრია, უროფლუომეტრია. დაავადების ადრეულ სტადიებზე რეკომენდირებულია ძალდატანებითი დღიური მოშარდვები ყოველ 2 საათში და ანთების საწინააღმდეგო თერაპია. მძიმე შემთხვევებში ნაჩვენებია ოპერაცია.
შარდსაწვეთშორის იოგის ჰიპერტროფია იწვევს შარდის ქრონიკულ შეკავებას პარადოქსული იშურიის ტიპით. ვითარდება დიზურია, ცისტიტი და პიელონეფრიტი. დიაგნოზის დასაბუთება ხდება ცისტოსკოპიის მონაცემებით, რომლის დროსაც აღინიშნება შარდის ბუშტის ტრაბეკულურობა, მრავლობითი ცრუ დივერტიკულები, შარდსაწვეთშორის იოგის ან შარდის ბუშტის სამკუთხედის გამობურცვა. მკურნალობა ოპერაციულია.
შარდის ბუშტის სამკუთხედის კისტა – მრგვალი ფორმის გამჭვირვალე წარმონაქმნი, რომელიც დაფარულია უროთელიუმით. კისტის ზომების მნიშვნელოვანი მატების შემთხვევაში ვითარდება დიზურია, შარდის შეკავება, საშარდე სისტემის ინფექციის ნიშნები. დიაგნოზის დადგენა ხდება ექსკრეტორული უროგრაფიის საშუალებით, რომლის დროსაც ვლინდება ავსების დეფექტი შარდის ბუშტის ქვედა ნაწილში, აგრეთვე ცისტოსკოპიის მეშვეობით. მკურნალობა ოპერაციულია – კისტის გარსების მოცილება.
შარდის ბუშტ–საშოს ფისტულის განვითარება, ჩვეულებრივ თან ერწყმის თირკმლების და შარდსაწვეთების განვითარების მანკებს. კლინიკურად ვლინდება შარდის მუდმივი გამოდინება საშოდან. დამოუკიდებლად მოშარდვა პრაქტიკულად არ ხერხდება. ვლინდება ბარძაყების და შორისის კანის მაცერაცია, ვითარდება ვულვოვაგინიტი, ცისტიტი, აღმავალი პიელონეფრიტი. შარდის ბუშტის მოცულობა შემცირებულია, ქრონიკული ანთების გამო თანდათანობით ვითარდება მისი კედლის სკლეროზი. დიაგნოზის დაზუსტების მიზნით კეთდება ცისტოგრაფია, ცისტო– და ვაგინოსკოპია. მკურნალობა ოპერაციულია.

შარდის ბუშტის განვითარების მანკების უმეტესობის შემთხვევაში პროგნოზი დამოკიდებულია სტრუქტურული ცვლილებების გამოხატულებაზე, დროულ დიაგნოსტიკაზე და მკურნალობის სწორ ტაქტიკაზე. ხშირად, შარდის ბუშტის განვითარების მანკებს თან ერთვის შარდის გამომყოფი გზების ინფექცია, რაც განაპირობებს თირკმლის უკმარისობის თანდათანობით განვითარებას.

შარდის ბუშტის დაზიანება შეიძლება იყოს ღია და დახურული. განასხვავებენ შარდის ბუშტის დაბეჟილობას, მისი კედლის არასრულ (შეუღწევადი) და სრულ (შეღწევად) დაზიანებას. დაბეჟილობა და შეუღწევადი დაზიანებები შესაძლოა გამოხატული იქნას უმნიშვნელო დიზურიით ან ჰემატურიით და ხშირად მათი ამოცნობა ვერ ხერხდება. შარდის ბუშტის შეღწევადი დაზიანებები არის მარტივი (ექსტრაპერიტონეალური ან ინტრაპერიტონეალური), შერეული (ინტრაპერიტონეალური და ექსტრაპერიტონეალური გასკდომები) და შერწყმული (მენჯის ძვლების მოტეხილობით ან სხვა ორგანოების დაზიანებით). შარდის ბუშტის დახურული დაზიანებების დროს მაპროვოცირებელ ფაქტორს წარმოადგენს შარდით მისი გადავსება. შარდის ბუშტის ექსტრაპერიტონეალური გასკდომა ხშირად აღინიშნება მენჯის ძვლების მოტეხილობების დროს. ზოგჯერ, შარდის ბუშტის ინტრაპერიტონეალური გახეთქვა ვითარდება კეთეტერიზაციის, ცისტოსკოპიის, ბუჟირების, ელექტროკოაგულაციის გაუფრთხილებლად ჩატარების დროს.
შარდის ბუშტის გახეთქვა კლინიკურად გამოიხატება ტკივილით ბოქვენზედა მიდამოში, შარდვის გაძნელებით, ჰემატურიით. შარდის ბუშტის ექსტრაპერიტონეალური გახეთქვის შემთხვევაში ვლინდება შარდის ბუშტის გარშემო და მენჯის ქსოვილებში შარდის ჩაღვრის ნიშნები – შარდისმიერი შეშუპება, ხოლო ინტრაპერიტონეალური გახეთქვის შემთხვევაში ვითარდება პერიტონიტი, რაც განპირობებულია შარდის მოხვედრით მუცლის ღრუში.
შარდის ბუშტის ექსტრაპერიტონეალური გახეთქვის შემთხვევაში, პალპაციის მეშვეობით ვლინდება კუნთების დაჭიმულობა, მტკივნეულობა მუცლის ქვედა ნაწილში და ინფილტრატის არსებობა თეძოს მიდამოში. პერკუტორულად აღინიშნება მოყრუება ბოქვენის მაღლა, რომელსაც არ გააჩნია მკვეთრი საზღვრები, არ იცვლება სხეულის მდებარეობის ცვლილებისას და არ ქრება შარდის ბუშტის დაცლის შემდეგ. რექტალური ან ვაგინალური გამოკვლევისას ყურადღებას იპყრობს შარდის ბუშტის გარშემო არსებული და მენჯის ქსოვილების პასტოზურობა შარდით მისი ინფილტრაციის შედეგად. შარდის ბუშტში შეყვანილი კათეტერიდან შარდი არ გამოიყოფა ან გამოდის სუსტი ნაკადით, შეიცავს სისხლის მინარევებს.
შარდის ბუშტის ინტრაპერიტონეალური გახეთქვაზე ეჭვის შეიძლება მივიტანოთ, როდესაც ავადმყოფს, რომელსაც დიდი ხანია არ მოუშარდავს, ბოქვენის სიმფიზის თავზე პერკუტორულად არ აღენიშნება დამახასიათებელი მოყრუება. ასეთ შემთხვევებში, 12–24 საათის შემდეგ მუცლის ღრუში ვლინდება თავისუფალი სითხე. თითით გამოკვლევის დროს აღინიშნება სწორი ნაწლავის წინა კედლის დაშვება, რაც განპირობებულია შარდის დაგროვებით შარდის ბუშტ–შარდსაწვეთის ფოსოში. შარდის ბუშტის კათეტერიზაციის შემთხვევაში გამოიყოფა დიდი რაოდენობით, მღვრიე სისხლიანი შარდი, რომელშიც ცილის შემცველობა არის 10გ/ლ–ზე მეტი.
შარდის ბუშტის დაზურული დაზიანებების დიაგნოზი დაფუძნებულია კლინიკურ ნიშნებზე და ობიექტური გამოკვლევების მონაცემებზე – პალპაცია, პერკუსია, რექტალური გამოკვლევა, შარდის ბუშტის კათეტერიზაცია, ცისტოსკოპია, ცისტოგრაფია და ლაპარასკოპია.
შარდის ბუშტის დაზიანებაზე ეჭვის შემთხვევაში ავადმყოფს ესაჭიროება სასწრაფო ჰოსპიტალიზაცია ქირურგიულ ან უროლოგიურ განყოფილებაში. ექსტრაპერიტონეალური გახეთქვის შემთხვევაში ნაჩვენებია შარდის ბუშტის რევიზია და მისი კედლის გაკერვა შარდის ბუშტის და მენჯის ღრუს დრენირებასთან ერთად. შარდის ბუშტის დახურული, ინტრაპერიტონეალური დაზიანების დროს კეთდება ლაპარატომია, მუცლის ღრუს რევიზია, შარდის ბუშტის ჭრილობის გაკერვა და ეპიცისტოსტომია. ჩირქოვანი პერიტონიტის დროს, ანტიბიოტიკების შეყვანის მიზნით, მუცლის ღრუში ტოვებენ დრენაჟს.
შარდის ბუშტის ღია (ინტრა– და ექსტრაპერიტონეალური) დაზიანებები, ხშირად აღინიშნება ბასრ საგნებზე დაცემის შედეგად, როდესაც მუცლის წინა კედლის, შორისის, სწორი ნაწლავის, საშოს გავლით ხდება მათი შეღწევა შარდის ბუშტში. შარდის ბუშტის ღია ჭრილობები ხშირად შერწყმულია სხვა ორგანოების დაზიანებებთან. განასხვავებენ შარდის ბუშტის ნაკვეთ, ნაჩხვლეტ, ცეცხლნასროლ ჭრილობებს. ისინი შეიძლება იყოს გამჭოლი, ბრმა, შემხები, ირიბი (მეორადი). არც თუ იშვიათად, ასეთი სახის დაზიანებებს თან სდევს შოკის, პერიტონიტის, ქსოვილების შარდით ინფილტრაციის, მენჯის ძვლების ოსტეომიელიტის, პიელონეფრიტის განვითარება.
შარდის ბუშტის ღია დაზიანებების დიაგნოზის დასმა, ჩვეულებრივ, სირთულეს არ წარმოადგენს. მისი დაზუსტების მიზნით კეთდება საღებავებით სინჯი. შარდის ბუშტის ღია დაზიანებების დროს კეთდება ჭრილობის პირველადი ქირურგიული დამუშავება, შარდის ბუშტის კედლის გაკერვა, ეპიცისტოსტომია, მცირე მენჯის ღრუს დრენირება. შარდის ბუშტის ინტრაპერიტონეალური ღია დაზიანებების შემთხვევაში ავადმყოფის შოკიდან გამოყვანის შემდეგ ან პარალელურად ლაპარატომიის, მუცლის ღრუს ორგანოების რევიზიის შემდეგ, ხორციელდება შარდის ბუშტის ჭრილობის გაკერვა და ეპიცისტოსტომის ფორმირება.
შარდის ბუშტის დამწვრობები – თერმული, ქიმიური, რადიაციული, როგორც წესი, სამკურნალო პროცედურების შედეგი ან გართულება, თან სდევს ცისტიტი, რომლის სიმძიმეც დამოკიდებულია დამწვრობის ხარისხზე და თანდართულ ინფექციაზე.

გაგრძელება იხ. >>


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.

  • გაფრთხილება
  • წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა.  ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.