ღვიძლი – ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები (2)

ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

სტატიის დასაწყისი >>

დაავადებები. ღვიძლში დიფუზური ცვლილებები ვლინდება ისეთი დაავადებების დროს, როგორებიცაა ჰეპატიტები, მათ შორის ვირუსული ჰეპატიტები, მემკვიდრეობითი ჰეპატოზები, პიგმენტური ჰეპატოზები და ღვიძლის სტეატოზი, ღვიძლის ციროზი და სხ. ღვიძლი აგრეთვე ზიანდება ჰემოქრომატოზის, ჰეპატოცერებრალური დისტროფიის, პორფირიების, გლიკოგენოზების და სხვა მრავალი დაავადების დროს.

ღვიძლის ფიბროზი (ორგანოში შემაერთებელი ქსოვილი ჭარბი განვითარება) როგორც პირველადი პროცესი იშვიათად აღინიშნება. უხშირესად თან ახლავს ჰეპატიტებს, ციროზს და ზოგიერთი სახის ინტოქსიკაციის (მაგ., ვინილქლორიდით მოწამვლა) დროს ღვიძლის დაზიანებებს.

დაავადება შესაძლებელია ატარებდეს თანდაყოლილ ხასიათს. ღვიძლის პირველადი თანდაყოლილი ფიბროზი – თანდაყოლილი დაავადებაა. კლინიკურად შესაძლებელია გამომჟღავნდეს ნებისმიერ ასაკში, ძირითადად ღვიძლშიდა პორტული ჰიპერტენზიის სიმპტომებით. დაავადების დიაგნოსტიკაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება ღვიძლის ბიოპტატების მორფოლოგიურ გამოკვლევას. სპეციფიკური მკურნალობა არ არსებობს, სამკურნალო ღონისძიებები ატარებენ სიმპტომურ ხასიათს და მიმართულნი არიან გართულებების (გასტრო–ინტესტინალური სისხლდენები და სხ.) განვითარების წინააღმდეგ.

ღვიძლის ტუბერკულოზი იშვიათად გვხვდება. ინფექციის გამომწვევის ღვიძლში ხვდება ჰემატოგენური გზით. უხშირესად პროცესს თან ერთვის ტუბერკულოზური გრანულომების წამოქმნა, მაგალითად მილიარული ტუბერკულოზის დროს; იშვიათად ღვიძლის ქსოვილში ყალიბდება ერთეული ან მრავლობითი ტუბერკულომები, რომლებმაც შემდგომში შესაძლოა განიცადონ კალციფიკაცია. შესაძლებელია განვითარდეს ტუბერკულოზური ქოლანგიტი. კლინიკურ სურათში წინა პლანზე გამოდის ძირითადი დაავადების ნიშნები, ღვიძლისმიერი სიმპტომატიკა ნაკლებადაა გამოხატული და მუდმივ ხასიათს არ ატარებს. შეიძლება აღინიშნებოდეს სიყვითლე, ჰეპატო– და სპლენომეგალია. აღწერილია მილიარული ტუბერკულოზის შემთხვევები, რომელიც მიმდინარეობს ღვიძლის და ელენთის მნიშვნელოვანი გადიდებით, ასციტით, ღვიძლის უკმარისობით. სისხლის ბიოქიმიური მაჩვენებლები შესაძლებელია შეცვლილი იყოს. დაავადების დიაგნოსტირება საკმაოდ რთულია. არსებობს მოსაზრება, რომ ღვიძლის ტუბერკულოზი გაცილებით ხშირია, ვიდრე ხდება მისი დიაგნოსტირება, რამეთუ უხშირესად ტუბერკულოზური დაზიანება განიხილება როგორც არასპეციფიკური. დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ღვიძლის მორფოლოგიურ და ბატქერიოლოგიურ გამოკვლევას. რეტროსპექტული დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა აქვს რენტგენოლოგიურად ღვიძლში კალციფიკაციის კერების აღმოჩენას. მკურნალობა სპეციფიკურია. პროგნოზი, როგორც წესი, დამოკიდებულია ტუბერკულოზური პროცესის ძირითად ლოკალიზაციაზე. ღვიძლის სიფილისი. ღვიძლის დაზიანება შესაძლებელია როგორც მეორეული, ასევე მესამეული სიფილისის დროს. მეორეული სიფილისისთვის დამახასიათებელია სხვა ეტიოლოგიის ჰეპატიტისთვის დამახასიათებელი ცვლილებები. ღვიძლი გადიდებულია, მკვრივია, არც თუ იშვიათად ვითარდება სიყვითლე, სისხლის შრატში მატულობს ტუტე ფოსფატაზას შემცველობა, ნაკლებად ამინოტრანსფერაზების. მესამეული სიფილისი ხასიათდება გუმების წარმოქმნით, რომელიც შესაძლებელია უსიმპტომოდ მიმდინარეობდეს, ზოგჯერ აღინიშნება ტკივილი მარჯვენა ფერდქვეშა მიდამოში, სხეულის ტემპერატურის მომატება. გუმების დანაწიბურება იწვევს ღვიძლის უხეშ დეფორმაციას, რასაც შესაძლებელია თან სდევდეს სიყვითლე, პორტული ჰიპერტენზია. პალპაციით ღვიძლი გადიდებულია, გააჩნია ხორკლიანი ზედაპირი (მოგვაგონებს ქვაფენილს). ღვიძლის დაზიანება აღენიშნებათ თანდაყოლილი სიფილისით დაავადებული ბავშვების უმეტესობას. დიაგნოზის დადგენა ხდება ანამნეზური მონაცემების, სეროლოგიური გამოკვლევის შედეგების გათვალისწინებით; ყველაზე დიდი მნიშვნელობა გააჩნია ლაპარასკოპიას დამიზნებითი ბიოფსიით, აგრეთვე დადებით დინამიკას სპეციფიკურ თერაპიაზე.

პარაზიტული დაავადებები. უმეტესობა პარაზიტული დაავადებების დროს ღვიძლის დაზიანება არ სცილდება ფარულად მიმდინარე რეაქტიული ჰეპატიტის ფარგლებს; პათოლოგიური პროცესი დამოუკიდებელ კლინიკურ მნიშვნელობას იძენს ექინოკოკოზის, ამებიაზის, ფასციოლიზის, ოპისტოპქოზის, ასკარიდოზის, და ზოგიერთი სხვა სახის ინვაზიის დროს. ზოგიერთი პარაზიტი, ისევე როგორც მათი ჩანასახი, ჰემატოგენური გზით ან სანაღვლე გზებით ხვდება ღვიძლში, სადაც ხდება მათი განვითარება და კისტების ჩამოყალიბება. პარაზიტული კისტები თანდათან იზრდებიან და გარკვეული პერიოდის შემდეგ შესაძლებელია მოხდეს მათი გასკდომა, რაც იწვევს მუცლის ღრუში პარაზიტების მოთესვას. აგრეთვე შესაძლებელია მოხდეს მათი დაჩირქება და ღვიძლის აბსცესის ფორმირება. პარაზიტული კისტების ჩამოყალიბების შემთხვევაში მკურნალობა ოპერაციულია – კისტის შიგთავსის და მისი გარსების, ჩანასახების ან თვითონ პარაზიტების (ასკარიდოზის დროს) მოცილება. რეციდივის შემთხვევაში ნაჩვენებია განმეორებითი ოპერაცია. არაპარაზიტული ბუნების ღვიძლის კისტები იყოფიან ჭეშმარიტ და ცრუ კისტებად. სანაღვლე გზების დისტოპირებული ჩანასახებისგან განვითარებული ჭეშმარიტი კისტები, ცრუ კისტებისგან განსხვავებით, შიგნიდან ამოფენილია ეპითელიუმით. მათი შიგთავსი წარმოადგენს მოყვითალო ან მოყავისფრო შეფერილობის გამჭვირვალე ან შემღვრეულ მასას, ზოგჯერ ნაღვლის მინარევით. უხშირესად ღვიძლის ჭეშმარიტი კისტები წარმოადგენენ ავტონომიურ წარმონაქმნებს, არიან ერთეული (სოლიტარული) და მრავლობითი. ერთეული კისტები, ჩვეულებრივ, დიდი ზომისაა, ერთ– ან მრავალსაკნიანი, შეიცავენ რამდენიმე ლიტრ სითხეს; ღვიძლის მრავლობითი კისტები ხშირად მცირე ზომის წარმონაქმნებია, განლაგებულნი არიან როგორც ზედაპირზე, ასევე ორგანოს სიღრმეში. ასეთი სახის კისტები ვლინდებიან პოლიკისტოზის დროსაც, როდესაც ღვიძლისა გარდა, ზიანდება თირკმლები, პანკრეასი, საკვერცხეები. შესაძლებელია მოხდეს ღვიძლის ზედაპირზე განლაგებული კისტების ერთმანეთთან შერწყმა ყურძნის მტევნის ფორმით. ისინი შეიცავენ გამჭვირვალე სითხეს, რომლის შემადგენლობაშიც შედის ალბუმინი, ქოლესტერინი, ნაღვლის და ცხიმოვანი მჟავები. ჭეშმარიტი კისტები ძალიან ნელა ყალიბდებიან, მრავალი წლის მანძილზე დაავადება უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. შემდგომში, როდესაც კისტა აღწევს დიდ ზომებს, ავადმყოფები უჩივიან სიმძიმის შეგრძნებას მარჯვენა ფერდქვეშა მიდამოში, ზოგჯერ ზომიერი ტკივილების თანხლებით. კისტის აღმოჩენა შესაძლებელია მუცლის პალპაციის დროსაც. პოლიკისტოზის დროს ვლინდება გადიდებული და უმტკივნეულო ღვიძლი. შესაძლებელია განვითარდეს გართულებები – სისხლჩაქცევა კისტის ღრუში, შიგთავსის დაჩირქება, კედლის პერფორაცია. ძალიან იშვიათად გვხვდება თანდაყოლილი ღვიძლის კისტები, რომლებიც დაკავშირებულნი არიან ღვიძლშიდა სანაღვლე გზებთან. ისინი წარმოადგენენ მსხვილი (კაროლის დაავადება) ან წვრილი (გრუმბახ–ბურიიონ–ოვერის დაავადება) ღვიძლშიდა სანაღვლე სადინრების კისტურ გამობერილობებს. კლინიკურად აღინიშნება ქოლესტაზის, ღვიძლშიდა ქოლელითიაზის, ქრონიკული ქოლანგიტის ნიშნები. დაავადება რთულდება სეფსისით, ღვიძლისმიერი და დიაფრაგმისქვეშა აბსცესების ჩამოყალიბებით. ღვიძლის კისტების დიაგნოზის დადგენა ხორციელდება სცინტიგრაფიის, ექოგრაფიის, კომპიუტერული ტომოგრაფიის მეშვეობით. ზედაპირული კისტების აღმოჩენა ხდება ლაპარასკოპიის დროს. კისტური გაგანიერებების არსებობა საეჭვო ხდება, როდესაც ახალგაზრდა ასაკის ავადმყოფებს განმეორებით აღენიშნებათ ქოლანგიტის ნიშნები, ცხელება. დიაგნოზის დაზუსტება ხდება რეტროგრადული პანკრეატოქოლანგიოგრაფიის, ინტრაოპერაციული ქოლანგიოგრაფიის, ტრანსდერმული, ტრანსჰეპატური ქოლანგიოგრაფიის, ექოგრაფიის, სკანირების საშუალებით. კისტების მკურნალობა ოპერაციულია – კისტების მოცილება მათი ამოკვეთის გზით, აუცილებლობის შემთხვევაში კეთდება ღვიძლის კიდითი ან სეგმენტური რეზექცია. რადიკალური ოპერაციის ჩატარების შეუძლებლობის შემთხვევაში ხორციელდება ანასტომოზის ფორმირება კისტის ღრუსა და კუჭ–ნაწლავის ტრაქტს შორის (ცისტოეუინოსტომია). დაჩირქებული კისტის შემთხვევაში ხდება მისი გახსნა, დაცლა და დრენირება. მრავლობითი წვრილი კისტების და პოლიკისტოზის დროს ხორციელდება კისტის თავისუფალი კედლის რეზექცია და მუცლის ღრუს დრენირება. სანაღვლე გზების კისტური გაგანიერებების შემთხვევაში, ღვიძლის ლოკალური დაზიანების ფონზე, ნაჩვენებია ლობექტომია ან სეგმენტექტომია; გავრცელებული დაზიანების შემთხვევაში მიმართავენ პალიატიურ ჩარევას – ცისტოეუინოსტომიას. პროგნოზი კეთილსაიმედოა; ღვიძლშიდა სანაღვლე გზებთან დაკავშირებული კისტების შემთხვევაში, განსაკუთრებით გავრცელებული დაზიანების ფონზე – პროგნოზი სერიოზულია; როგორც წესი, ლეტალური გამოსავალი დგება ღვიძლის უკმარისობის შედეგად. პოლიკისტოზის შემთხვევაში შესაძლებელია პროცესის რეციდივი. ცრუ კისტები ყალიბდებიან ღვიძლის ტრავმული ჰემატომებისგან, ექინოკოკური კისტების მოცილების ან აბსცესის გახსნის შემდეგ დარჩენილი ღრუებისგან. მათი კედლები, ჩვეულებრივ, მკვრივია, ზოგჯერ კალციფიცირებული.  ჭეშმარიტი კისტებისგან განსვავებით, შიგნითა ზედაპირი წარმოქმნილია გრანულაციური ქსოვილისგან. კისტების ღრუები შეიცავენ შემღვრეულ შიგთავსს. კლინიკურად ვლინდება მხოლოდ დიდი ზომის კისტები, რომლებიც სცილდებიან ღვიძლის ზედაპირს და ზეწოლას ახდენენ მეზობელ ორგანოებზე. დაავადების ადრეული დიაგნოსტიკა გაძნელებულია; გამოიყენება იგივე დიაგნოსტიკური მეთოდები, რაც ჭეშმარიტი კისტების შემთხვევაში. გართულებების განვითარების საშიშროების გამო (დაჩირქება, კისტის კედლის გასკდომა) მკურნალობა ოპერაციულია – კისტის მოცილება ან ღვიძლის რეზექცია კისტასთან ერთად. დაჩირქების შემთხვევაში კეთდება კისტის ღრუს გახსნა და მისი დრენირება. ოპერაციის წარმატებით ჩატარების შემდეგ პროგნოზი კეთილსაიმედოა.

გაგრძელება იხ. >>


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.

  • გაფრთხილება
  • წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა.  ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.