ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები
საშვილოსნოს სხეულის პრესიმსივნურ დაავადებებს მიეკუთვნება რეციდიული ჯირკვლოვან–კისტოზური ჰიპერპლაზია, ატიპიური ჰიპერპლაზია და ენდომეტრიუმის ადენომატოზი. ზოგიერთი ავტორი დაავადებათა აღნიშნულ ჯგუფს მიაკუთნებს ენდომეტრიუმის პოლიპებსაც. რეპროდუქციული ასაკის ქალებში აღნიშნული პათოლოგია გამოიხატება მენსტრუალური ციკლის დარღვევებით: ხანგრძლივი, სისხლსავსე და გახშირებული მენსტრუაციები, სისხლიანი გამონადენების გაჩენა მენსტრუაციამდე საკმაოდ ადრე; პოსტმენოპაუზის პერიოდში სასქესო გზებიდან აღინიშნება უმნიშვნელო სისხლიანი გამოდენები ან სისხლდენები საშვილოსნოდან. როგორც წესი, საშვილოსნოს ზომები უცვლელია. დიაგნოზის დადგენა ხდება საშვილოსნოს სხეულის და ყელის ლორწოვანის გარსის ცალ–ცალკე გამოფხეკის შემდეგ და აღნიშნული გამონაფხეკის ჰისტოლოგიური გამოკვლევის შედეგად, აგრეთვე მეტროსალპინგოგრაფიის ან ჰისტეროსკოპიის მეშვეობით. ცალ–ცალკე გამოფხეკა წარმოადგენს არა მარტო დიაგნოსტიკურ, არამედ სამკურნალო მეთოდსაც. რეციდიული ჯირკვლოვან–კისტოზური ჰიპერპლაზიის, პოლიპების, ენდომეტრიუმის ადენომატოზის დროს (აგრეთვე აღნიშნული პროცესების შერწყმისას) ნაჩვენებია ჰორმონოთერაპია. 40 წლამდე ასაკის ქალებს ენიშნებათ სინთეზური პროგესტინები (ბისეკურინის, ნონ–ოვლონის და სხ. ტიპის ორალური კონტრაცეპტივები), 40 წლის შემდეგ – სინთეზური გესტაგენები (ნორკოლუტი, ოქსიპროგესტერონ კაპრონატი). მკურნალობის კურსი გრძელდება 6–12 თვე. ყოველ 3 თვეში, თერაპიის ეფექტურობის კონტროლის მიზნით, რეკომენდირებულია საშვილოსნოს ღრუს ასპირატის ციტოლოგიური გამოკვლევა და/ან ენდომეტრიუმის გამონაფხეკის ჰისტოლოგიური გამოკვლევა, შესაძლებელია განხორციელდეს ულტრაბგერითი კონტროლიც.
საშვილოსნოს ყელის კიბოსწინარე დაავადებებს მიეკუთვნებიან ლეიკოპლაკია, ერითროპლაკია, საშვილოსნოს ყელის არხის პოლიპი, საშუალო სიმძიმის და მძიმე დისპლაზია. აღნიშნული დაავადებები შესაძლებელია გამოხატულ იქნას წალასებური გამონადენის არსებობით სასქესო გზებიდან, კონტაქტური სისხლდენებით. დიაგნოზი ეფუძნება სპეციალური სარკეებით საშვილოსნოს ყელის დათვალიერების, კოლპოსკოპიის, ციტოლოგიური და ჰისტოლოგიური გამოკვლევების მონაცემებს. საშვილოსნოს ყელის არხის პოლიპებს გააჩნიათ ნუშისებური ან მრგვალი ფორმა, გლუვი ან წილოვანი ზედაპირი. მკურნალობა მოიცავს პოლიპის მოცილებას, საშვილოსნოს სხეულის და ყელის არხის ლორწოვანი გარსის გამოფხეკას.
დისპლაზიის დიაგნოსტირება, ჩვეულებრივ, ხდება ლეიკოპლაკიით, ექსტროპიონით (საშვილოსნოს ყელის არხის ლორწოვანი გარსის ამობრუნება), საშვილოსნოს ყელის პაპილარული ან ჯირკვლოვანი ეროზიებით დაავადებულ ქალებში კოლპოსკოპიური, ციტოლოგიური და ჰისტოლოგიური გამოკვლევების საფუძველზე, იშვიათად ის დიაგნოსტირდება კლინიკურად შეუცვლელი ლორწოვანი გარსის არსებობის შემთხვევაში. სამკურნალო მიზნით გამოიყენება ელექტროკოაგულაცია, კრიოქირურგიული მეთოდები, ლაზერით ზემოქმედება; საშვილოსნოს ყელის დეფორმაციის შემთხვევაში ნაჩვენებია კონიზაცია ელექტროქირურგიული ან ლაზერული ზემოქმედებით.
სიმსივნეები. კეთილთვისებიანი სიმსივნეები. საშვილოსნოს ყველაზე ხშირ კეთილთვისებიან სიმსივნებს წარმოადგენს მიომა, რომელიც შეიძლება განვითარდეს როგორც საშვილოსნოს სხეულში, ასევე მის ყელში.
საშვილოსნოს ყელის საშოსმხრივ ნაწილზე შეიძლება აღინიშნებოდეს პაპილომები – დვრილისებრი წანაზარდები, რომლებიც დაფარულნი არიან მრავალშრიანი ბრტყელი ეპითელიუმით და გააჩნიათ შემაერთებელქსოვილოვანი საფუძველი მასში გამავალი სისხლძარღვებით. მათი გამომწვევია ადამიანის პაპილომა–ვირუსი, რომელიც გადაეცემა სქესობრივი გზით. მათი აღმოჩენა ძირითადად ხდება იმ ახალგაზრდა ქალებში, რომლებიც ეწევიან აღვირახსნილ სქესობრივ ცხოვრებას. განასხვავებენ საშვილოსნოს ყელის პაპილომების სამ კლინიკურ ვარიანტს: ბასრბოლოებიანი პაპილომებს (სასქესო მეჭეჭები), რომლებიც ყველაზე ხშირია, ბრტყელ და ინვერტირებულ (ენდოფიტურ) პაპილომებს.
ბასრბოლოებიანი პაპილომები – ჩვეულებრივ ფეხზე (იშვიათად ფართო ფუძეზე) არსებული თითისებრი, მრავლობითი წარმონაქმნები, რომლებიც სცილდებიან საშვილოსნოს ყელის ზედაპირს. ხშირ შემთხვევაში, პარალელურად ზიანდება ვულვა, საშო და შორისი. ხშირად აღნიშნული პათოლოგია გვხვდება ბანალური მიკროფლორით, ზოგჯერ კი გონოკოკებით გამოწვეული საშვილოსნოს ყელის ანთებითი დავადებების დროს. დიაგნოზის დადგენა ხდება სპეციალური სარკეებით საშვილოსნოს ყელის დათვალიერების შედეგად. კოლპოსკოპიის შემთხვევაში, 3%–ანი ძმარმჟავით საშვილოსნოს ყელის ლორწოვანი გარსის დამუშავების შემდეგ პაპილომებში კარგად მოჩანს კაპილარული სისხლძარღვოვანი ქსელი. პაპილომების განვითარების ადრეულ სტადიებში, როდესაც წანაზარდების სიგრძე პატარაა, კაპილარული ქსელის ვიზუალიზაცია არ ხერხდება, ჩანს მხოლოდ გაგანიერებული სისხლძარღვები წითელი წერტილების სახით.
სპეციალური სარკეებით საშვილოსნოს ყელის დათვალიერებისას ბრტყელ ან ინვერტირებული პაპილომებს გააჩნიათ გასქელებული, მოთეთრო ეპითელიუმის შესახედაობა ხორკლიანი ზედაპირით. კოლპოსკოპიის მეშვეობით მათ ზედაპირზე ხდება მოზაიკური ანუ წერტილოვანი სისხლძარღვოვანი სურათის და საშვილოსნოს კიბოს ადრეული სტადიისთვის დამახასიათებელი სხვა ცვლილებების აღმოჩენა. დიაგნოზის დადგენა ხდება ბიოფსიის და ჰისტოლოგიური გამოკვლევის შედეგად, რაც საშუალებას იძლევა არა მარტო გამოვრიცხოთ საშვილოსნოს ინტრაეპითელური კიბო, არამედ დავადგინოთ პაპილომის ტიპი. ჰისტოლოგიურად ინვერტირებული პაპილომები ბრტყელებისგან განსხვავდებიან მიმდებარე სტრომაში და საშვილოსნოს ყელის ჯირკვლების ხვრელებში ფსევდოინვაზიური ზრდით. არც თუ იშვიათად, ბრტყელ და, განსაკუთრებით, ინვერტირებულ პაპილომებს ერწყმის საშვილოსნოს ყელის ეპითელიუმის დისპლაზია და კიბო.
პაპილომების მოცილება ყოველთვის ეფექტური არ არის, რადგანაც ხშირია რეციდივები. დამაკმაყოფილებელი შედეგებია მიღებული პაპილომების ელექტროკოაგულაციის და კრიოდესტრუქციის დროს, აგრეთვე CO2–ლაზერის გამოყენებისას. ბასრბოლოპებიანი პაპილომების შემთხვევაში პროგნოზი კეთილსაიმედოა; ბრტყელი და ინვერტირებული პაპილომების შემთხვევაში მატულობს კიბოს განვითარების რისკი.
ავთვისებიანი სიმსივნეები მოიცავენ კიბოს, სარკომას და ქორიოკარცინომას. უხშირესად გვხვდება საშვილოსნოს კიბო, რომელსაც ქალების ონკოლოგიური დაავადებების სტრუქტურაში უკავია მეორე ადგილი. დაახლოებით შემთხვევათა 90%–ში კიბო ლოკალიზებულია საშვილოსნოს ყელში, 10%–ში – მის სხეულში.
საშვილოსნოს ყელის კიბო უხშირესად აღინიშნება 40–60 წლის ასაკის ქალებში. TNM სისტემით ავთვისებიანი სიმსივნეების საერთაშორისო კლასიფიკაციის მიხედვით (1987) განასხვავებენ საშვილოსნოს ყელის კიბოს რამდენიმე სტადიას: Tis – carcinoma in situ (პრეინვაზიური ანუ ინტრაეპითელური კიბო); T1ა – ინვაზიური კარციმონა, რომელიც დიაგნოსტირდება მხოლოდ მიკროსკოპიით (T1ა1 – სიმსივნე საშვილოსნოს ყელის სტრომის მინიმალური მიკროსკოპული ინვაზიით; T1ა2 – სიმსივნე, რომელიც აღწევს მფარავი ეპითელიუმის ბაზალური მემბრანიდან 5 მმ–მდე სიღრმეს, ხოლო მისი დიამეტრი არ აღემატება 7 მმ.); T1ბ – სიმსივნე, რომლის ზომებიც T1ა2 სტადიის სიმსივნის ზომებზე მეტია და არ სცილდება საშვილოსნოს ყელის ფარგლებს. T2 – საშვილოსნოს ყელის სიმსივნე, რომელიც ინფილტრირებულია მისი სხეულის სისქეში და/ან პარამეტრიუმის მიმდებარე ნაწილებში, საშოს ზედა 2/3–ში, თუმცა არ აზიანებს მენჯის კედელს (T2ა – პარამეტრიუმის ინვაზიის გარეშე, T2ბ – პარამეტრიუმის ინვაზიით); T3 – სიმსივნე, რომელიც ვრცელდება მცირე მენჯის კედლებზე ან მოიცავს საშოს ქვედა მესამედს.
NX – რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში მეტასტაზების არსებობა საეჭვოა. NO – მეტასტაზები რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში არ აღინიშნება. N1 – ვლინდება რეგიონული ლიმფური კვანძების დაზიანების ნიშნები.
MO – შორეული მეტასტაზები არ აღინიშნები. M1 – აღინიშნება შორეული მეტასტაზები.
საშვილოსნოს ყელის პრეინვაზიური კიბო ხასიათდება მფარავი, მრავალშრიანი ბრტყელი ეპითელიუმის ატიპიური ცვლილებებით. საშვილოსნოს ყელის პრეინვაზიური კიბოთი ავადმყოფების საშუალო ასაკი შეადგენს 40 წელს. აღინიშნება ლორწოვანი და სისხლიანი გამონადენი სასქესო გზებიდან. ავადმყოფთა 15–25%–ში დაავადება მიმდინარეობს უსიმპტომოდ. დიაგნოზის დადგენა ხდება კოლპოსკოპიის და ბიოპტატის ჰისტოლოგიური გამოკვლევის საფუძველზე. პროცესის გავრცელების შეფასების მიზნით ნაჩვენებია საშვილოსნოს ყელის არხის ლორწოვანი გარსის გამოფხეკა. საშვილოსნოს ყელის პრეინვაზიური კიბოს მკურნალობა მკაცრად ინდივიდუალურია და დამოკიდებულია ავადმყოფის ასაკზე და სასქესო ორგანოების თანდართულ დაავადებებზე. 40 წლამდე ასაკის ქალების შემთხვევაში შესაძლებელია შემოვიფარგლოთ საშვილოსნოს ყელის კრიოზემოქმედებით, ლაზერული, ფეხისმიერი კონიზაციით ან ელექტროკონიზაციით. შემდგომ პერიოდში აუცილებელია მუდმივი დაკვირვება და ციტოლოგიური კონტროლი 3 თვეში ერთხელ. საშვილოსნოს ყელის პრეინვაზიური კიბოს და საშვილოსნოს მიომის შერწყმის შემთხვევაში, აგრეთვე 40 წელს გადაცილებულ ქალებში, ნაჩვენებია საშვილოსნოს ექსტირპაცია. დროული მკურნალობის პირობებში პროგნოზი კეთილსიმედოა.
საშვილოსნოს ყელის ინვაზიური კიბოს სიმპტომებია ჭარბი წყლიანი ჩამონაშალის არსებობა, კონტაქტური სისხლდენები, წალასებრი გამონადენი (რეპროდუქციული ასაკის ქალებში აღნიშნული სიმპტომები ვლინდება მენსტრუაციებს შორის პერიოდში). მოგვიანებით სტადიებში აღინიშნება ტკივილები მუცლის ქვემოთ, საზარდულის და ქვემო კიდურების მიდამოებში. აღწერილია ორსულობის შემთხვევები საშვილოსნოს ყელის კიბოთი დაავადებულებში, ამასთან აღინიშნება სიმსივნის უფრო სწრაფი ზრდა.
საშვილოსნოს ყელის მიდამოს გინეკოლოგიური გამოკვლევის დროს შეიძლება გამოვლინდეს დვრილისებრი, ადვილად სისხლმდენი წანაზარდები (კიბოს ეგზოფიტური ფორმა) ან საშვილოსნოს ყელის დიფუზური გამკვრივება და გადიდება ლორწოვანი გარსის ხილული დაზიანების გარეშე ან დაწყლულებული და კრატერისებური ჩაღმავებებით საშვილოსნოს ყელის გარეთა პირის მიდამოში (კიბოს ენდოფიტური ფორმა). დიაგნოზის დადასტურება ხდება კოლპოსკოპიის, ცერვიკოსკოპიის და ციტოლოგიური გამოკვლევის მეშვეობით. სიმსივნის გავრცელების ხარისხის გამოვლენის მიზნით გამოიყენება ცისტოსკოპია, რექტოსკოპია, ინტრავენური უროგრაფია, რადიონუკლიდური ან პირდაპირი კონტრასტული ლიმფოგრაფია.
საშვილოსნოს ინვაზიური კიბოს მკურნალობა ოპერაციულია, აგრეთვე გამოიყენება კომბინირებული ან შერწყმული სხივური თერაპია. კიბოს T1ა სტადიის დროს კეთდება საშვილოსნოს ექსტირპაცია, ამავე დროს ახალგაზრდა ქალებში ხდება საკვერცხეების შენარჩუნება. კომბინირებული მკურნალობა (საშვილოსნოს გაფართოებული ექსტირპაცია დანამატებთან ერთად და სხივური თერაპია) ნაჩვენებია კიბოს T1ბ და T2ა სტადიების დროს. შერწყმული (დისტანციური და ღრუსშიდა სხივური თერაპია ნაჩვენებია კიბოს T2ბ და T3 სტადიების შემთხვევაში, აგრეთვე კიბოს უფრო ადრეულ სტადიებზე, როდესაც ოპერაცია უკუნაჩვენებია. თუკი კიბო არ სცილდება საშვილოსნოს ყელს, პროგნოზი კეთილსაიმედოა და უარესდება სიმსივნის გავრცელებასთან ერთად. მკურნალობის შემდეგ ავადმყოფები საჭიროებენ უბნის ონკო–გინეკოლოგის მუდმივ მეთვალყურეობას.
საშვილოსნოს ყელის კიბოს პროფილაქტიკა მოიცავს საშვილოსნოს ყელის კიბოსწინა დაავადებების ადრეულ გამოვლინებას და მკურნალობას: დიდი მნიშვნელობა ენიჭება პერიოდულ გინეკოლოგიურ პროფილაქტიკურ გამოკვლევებს საშოდან და საშვილოსნოს ყელის არხიდან აღებული ნაცხების აუცილებელი ციტოლოგიური გამოკვლევის თანხლებით.
საშვილოსნოს სხეულის კიბო უხშირესად აღენიშნებათ 50–60 წლის ასაკის ქალებს. სიმსივნეს, ჩვეულებრივ, ახასიათებს ეგზოფიტური ზრდა, მდებარეობს საშვილოსნოს კედელზე, უპირატესად ფუძის მიდამოში. ჰისტოლოგიური შენება შეესაბამება სხვადასხვა ხარისხის დიფერენცირების ადენოკარცინომას.
TNM სისტემით ავთვისებიანი სიმსივნეების საერთაშორისო კლასიფიკაციის მიხედვით განასხვავებენ საშვილოსნოს სხეულის კიბოს რამდენიმე სტადიას: T1 – სიმსივნე, რომელიც აზიანებს მხოლოდ საშვილოსნოს სხეულს (T1ა – საშვილოსნოს ღრუს სიგრძე 8 სმ–ზე ნაკლებია, T1ბ – საშვილოსნოს ღრუს სიგრძე 8 სმ–ზე მეტია); T2 – სიმსივნე ვრცელდება საშვილოსნოს ყელზე, თუმცა არ სცილდება საშვილოსნოს; T3 – სიმსივნე ვრცელდება საშვილოსნოს გარეთ, თუმცა არ აღწევს მენჯის ძვლებს; T4 – სიმსივნე აზიანებს შარდის ბუშტის და სწორი ნაწლავის ლორწოვან გარსს და/ან სცილდება მცირე მენჯის საზღვრებს.
NX – რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში მეტასტაზების არსებობა ვერ დასტურდება. NO – რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში მეტასტაზები არ არის. N1 – აღინიშნება მეტასტაზირება რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში.
MO – შორეული მეტასტაზები არ ვლინდება. M1 – აღინიშნება შორეული მეტასტაზები.
საშვილოსნოს სხეულის კიბოს ყველაზე ხშირი სიმპტომებია მენორაგია, სისხლდენები საშვილოსნოდან მენსტრუაციებს შორის პერიოდებში და პოსტმენოპაუზაში, აგრეთვე ჭარბი წყლიანი ჩამონაშალი და შეტევითი ტკივილები მუცლის ქვემოთ.
ხანგრძლივი დროის განმავლობაში საშვილოსნოს ზომები უცვლელია, შემდგომში ხდება მისი ზომებში მატება ზრდადი სიმსივნის გამო, აგრეთვე ჰემატომეტრის და პიომეტრის ჩამოყალიბება. საშვილოსნოს სხეულის კიბოს მეტასტაზირება ხორციელდება თეძოს, პარააორტალურ და საზარდულის ლიმფურ კვანძებში, საშოს კედელში, აგრეთვე ღვიძლში, ფილტვებში და ძვლებში. დიაგნოზის დადასტურება ხდება საშვილოსნოს ღრუდან აღებული ასპირატის ციტოლოგიური გამოკვლევის, მეტროსალპინგოგრაფიის, ჰისტეროსკოპიის, ულტრაბგერითი სკანირების და საშვილოსნოს ყელის არხის და სხეულის ლორწოვანი გარსების ცალ–ცალკე გამოფხეკის და აღნიშნული გამონაფხეკის შემდგომი ჰისტოლოგიური გამოკვლევის შედეგების მიხედვით. რეგიონალური ლიმფური კვანძების შეფასება ხორციელდება ულტრაბგერითი გამოკვლევის, რადიონუკლიდური სცინტიგრაფიის ან პირდაპირი კონტრასტული ლიმფოგრაფიის მეშვეობით.
საშვილოსნოს სხეულის კიბოს მკურნალობა კომბინირებულია: დანამატებთან ერთად საშვილოსნოს ექსტირპაცია შემდგომი დისტანციური გამა–თერაპიით ( მცირე მენჯის მიდამოში). T2 სტადიის კიბოს დროს აუცილებელია საშოს ზედა მესამედის მოცილებაც და დისტანციურ გამა–თერაპიაზე საშოსშიდა გამა–თერაპიის დამატებაც. თუკი აღინიშნება მეტასტაზირება მცირე მენჯის ლიმფურ კვანძებში, დამატებით ხორციელდება თეძოს ლიმფადენექტომია, ხოლო სიმსივნური პროცესით საშვილოსნოს დანამატების დაზიანების შემთხვევაში – დიდი ბადექონის რეზექცია. ბოლო პერიოდში სულ უფრო ხშირად გამოიყენება ჰორმონული პრეპარატები. ამასთან ოპერაციამდე ინიშნება ჰორმონოთერაპიის კურსი (ე.წ. ტესტ–დოზა) რომლის ეფექტურობაც, მორფოლოგიური გამოკვლევების მონაცემების თანახმად, წარმოადგენს პოსტოპერაციული მკურნალობის ჩატარების საფუძველს. თუკი ავადმყოფის ზოგადი მძიმე მდგომარეობის გამო შეუძლებელია ოპერაციის ჩატარება, ნაჩვენებია შერწყმული სხივური თერაპია. ყველა, პროგნოზულად არაკეთილსაიმედო შემთხვევაში მკურნალობის შემდეგ ნაჩვენებია ჰორმონოთერაპია (ოქსიპროგესტერონის კაპრონატი, დეპოსტატი), ხოლო რეციდივების და შორეული მეტასტაზების შემთხვევებში – პოლიქიმიოთერაპია CMF სქემის მიხედვით ციკლოფოსფანის, მეტოტრექსატის და ფტორურაცილის, აგრეთვე ადრიაბლასტინის და პლატინის წარმოებულების გამოყენებით.
პროგნოზი შედარებით კეთილსაიმედოა და დამოკიდებულია სიმსივნის სტადიაზე და მისი დიფერენცირების ხარისხზე. 5–წლიანი სიცოცხლის გახანგრძლივება მიიღწევა ავადმყოფთა 91,5%–ში მაღალდიფერენცირებული კიბოს შემთხვევაში და 57,5%–ში დაბალდიფერენცირებული კიბოს შემთხვევაში. საშვილოსნოს სხეულის კიბოს პროფილაქტიკა მოიცავს ენდომეტრიუმის კიბოსწინა დაავადებების ადრეულ გამოვლინებას და ადექვატურ მკურნალობას, განსაკუთრებით სიმსუქნით, ჰიპერტონული დაავადებით და შაქრიანი დიაბეტით დაავადებულებში.
საშვილოსნოს სარკომა იშვიათი დაავადებაა და გვხვდება ყველა ასაკობრივ კატეგორიაში, განსაკუთრებით 40–60 წლის ქალებში. სიმსივნე შეიძლება წარმოიქმნას კუნთოვანი უჯრედებისგან – ლეიომიოსარკომა; ენდომეტრიუმის სტრომის უჯრედებისგან – ენდომეტრიუმის სტრომული სარკომა; ემბრიონული ქსოვილების ნარჩენებისგან – შერეული მეზოდერმული სიმსივნე. საშვილოსნოს სარკომა უხშირესად დიფუზურად იზრდება, იშვიათად გააჩნია კვანძოვანი ანუ პოლიპოზური შესახედაობა. სიმსივნე შესაძლოა გავრცელდეს საშვილოსნოს ყელის არხში და საშოში.
საშვილოსნოს სარკომის სიმპტომები მისი ღრუსშიდა განლაგების შემთხვევაში: ჭარბი, სისხლნარევი ლორწოვანი გამონადენი, სისხლდენები საშვილოსნოდან, ტკივილები მუცლის ქვემოთ. მიომეტრიუმის სისქეში განვითარებული სიმსივნე, როგორც წესი, უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. ავადმყოფთა ნახევარზე მეტს საშვილოსნოს სარკომა უვითარდებათ მიომატოზური კვანძის ელემენტებისგან ან ერთდროულად მათთან ერთად. საშვილოსნოს მიომის გაავთვიასებიანობის ობიექტურ ნიშნებს წარმოადგენს სიმსივნის სწრაფი ზრდა, ტკივილების გაჩენა მუცლის ქვევით, ზოგადი მდგომარეობის გაუარესება, ანემია, ედს–ის მომატება.
საშვილოსნოს სარკომის დიაგნოსტიკის მიზნით გამოიყენება საშვილოსნოს ყელის არხის და სხეულის ლორწოვანი გარსების ცალ–ცალკე გამოფხეკა და აღნიშნული გამონაფხეკის შემდგომი ჰისტოლოგიური გამოკვლევა. სიმსივნის ინტრამურული ან სუბსეროზული განლაგების შემთხვევაში, ენდომეტრიუმის გამონაფხეკში შესაძლოა არ გამოვლინდეს სიმსივნური ელემენტები, აღნიშნულ შემთხვევებში დიაგნოსტიკის დამხმარე მეთოდებს წარმოადგენენ ულტრაბგერითი გამოკვლევა, კომპიუტერული ტომოგრაფია და მენჯის ანგიოგრაფია.
მკურნალობა ოპერაციულია – საშვილოსნოს ექსტირპაცია დანამატებთან ერთად (ახალგაზრდა ქალებში – საშვილოსნოს მილებთან ერთად).
სავარაუდოდ, მიომის არსებობის გამო, საშვილოსნოს საშოსზედა ამპუტირებულ ნაწილში სარკომის დიფუზური ზრდის შემთხვევაში, ნაჩვენებია განმეორებითი ოპერაცია, რომლის დროსაც ხდება საშვილოსნოს ყელის დარჩენილი ნაწილის, საკვერცხეების და/ან საშვილოსნოს მილების მოცილება. სიმსივნის რეციდივები, როგორც წესი, ვითარდება ოპერაციიდან პირველი ორი წლის განმავლობაში. რეციდივების მკურნალობა, შეძლებისდაგვარად, ოპერაციულია. საშვილოსნოს სარკომა მდგრადია მკურნალობის სხივური მეთოდების და ცნობილი ქიმიოთერაპიული პრეპარატების მიმართ. არაოპერაბელური სიმსივნეების შემთხვევებში ნაჩვენებია სხივური თერაპია (დისტანციური გამა–თერაპია) ან პოლიქიმიოთერაპია (კარმინომიცინი ან ადრიაბლასტინი ციკლოფოსფანთან ან ვინკრისტინთან ერთად). იქიდან გამომდინარე, რომ საშვილოსნოს სარკომა მეტასტაზირებას განიცდის ფილტვებში, ღვიძლში და ძვლებში (ზოგჯერ ოპერაციიდან საკმაოდ დიდი ხნის შემდეგ), აუცილებელია მუდმივი (მთელი სიცოცხლის მანძილზე) დისპანსერული მეთვალყურეობა ოპერირებულ ავადმყოფზე.
პროფილაქტიკა მოიცავს საშვილოსნოს მიომით და ენდომეტრიუმის მორეციდივე პოლიპებით დაავადებული ავადმყოფების დისპანსერიზაციას და დროულ ოპერაციულ მკურნალობას.
ოპერაციები. საშვილოსნოს ოპერაციებს მიეკუთვნება საშვილოსნოს ღრუს და ყელის არხის ზონდირება; საშვილოსნოს ყელის ნახეთქების გაკერვა და ამპუტაციის სხვადასხვა სახეები; საშვილოსნოს ყელის კონიზაცია (კონუსისებური ამოკვეთა) ჩვეულებრივი, ელექტრული ან ლაზერული სკალპელის მეშვეობით; საშვილოსნოს ყელის დიათერმოკოაგულაცია (მაღალი სიხშირის ცვლადი ელექტრული დენით საშვილოსნოს ყელის ქსოვილებზე ზემოქმედება); საშვილოსნოს ლორწოვანი გარსის გამოფხეკა; ვენტროფიქსაცია (საშვილოსნოს დაკიდება მუცლის წინა კედელზე მისი გამოვარდნის დროს); ვენტროსუსპენზია (მუცლის წინა კედელზე საშვილოსნოს ფიქსაცია, მისი მოძრაობის შენარჩუნებით ფიზიოლოგიური მდებარეობიდან გადახრის შემთხვევაში); მიომექტომია (საშვილოსნოს მიომური კვანძების ამოკვეთა); დეფუნდაცია (საშვილოსნოს ფუძის მოცილება); ექსტირპაცია ანუ ჰისტერექტომია – საშვილოსნოს ყელის და სხეულის მოცილება, საშვილოსნოს გაფართოებული ექსტირპაციის დროს აგრეთვე ხდება მენჯის ქსოვილების, მასში განლაგებული ლიმფური კვანძების და საშოსზედა ნაწილის მოცილება.
ორსულობის შემთხვევაში გამოიყენება საკეისრო კვეთა (როგორც სამშობიარო ოპერაცია ან მოგვიანებით ვადებში, ორსულობის შეწყვეტის მიზნით, ვაკუუმ–ექსტრაქცია და გამოფხეკა ორსულობის შეწყვეტის მიზნით.
სასწრაფო ჩვენებებით საშვილოსნოზე ჩატარებული ოპერაციების შემთხვევაში (მაგ., ბიოფსიის, დიათერმოკოაგულაციის, ტრამვების შედეგად საშვილოსნოს ყელიდან სისხლდენა, აგრეთვე სისხლდენები საშვილოსნოს ლორწქვეშა მიომის და მისი გასკდომის შემთხვევაში) სპეციალური წინასაოპერაციო მომზადება არ ტარდება. გეგმიური ოპერაციული ჩარევების მომზადების პროცესში კეთდება სისხლის და შარდის კლინიკური ანალიზი, ხდება სისხლის ჯგუფის და რეზუს–ფაქტორის, კოაგულოგრამის განსაზღვრა, კეთდება საშოდან გამონადენის ბაქტერიოსკოპია. წინასაოპერაციო პერიოდში ხორციელდება თანმხლები დაავადებების მკურნალობა (მაგალითად ანემიის, შაქრიანი დიაბეტის, ღვიძლის, თირკმელების, გულ–სისხლძარღვთა სისტემის). პოსტოპერაციულ პერიოდში ტარდება ვენური თრომბოზების და ანთების განვითარების საწინააღმდეგო თერაპია.
საშოსმხრივი მიდგომით გაკეთებული ოპერაციიდან 2–3 დღის განმავლობაში ინიშნება მადეზინფიცირებელი ხსნარებით საშოს გამორეცხვა. უშუალოდ ოპერაციის წინ ავადმყოფს აძლევენ მსუბუქ სადილს, საღამოს – ტკბილ ჩაის; დილა–საღამოს უნიშნავენ გამწმენდ ოყნებს.
საშვილოსნოს ყელზე პლასტიკური ოპერაციები შეიძლება გაკეთებულ იქნას ადგილობრივი ანესთეზიის ქვეშ აზოტის ზეჯანგით ნარკოზთან ერთად. ლაპარატომიის დროს გამოიყენება ინჰალაციური ენდოტრაქეული ნარკოზი, ეპიდურული ან ადგილობრივი ანესთეზია.
პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.
- გაფრთხილება
- წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.
.