ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები
თირკმლების ალვეოკოკოზის გამომწვევია პარაზიტი Echinococcus alveolaris (multilokularis) ჭიის სტადიაში და ხასიათდება თირკმლებში პროდუქციულ–ნეკროზული კერების წარმოქმნით და შემაერთებელი ქსოვილის კვანძოვანი ფორმის პროლიფერაციით, რაც მაკროსკოპულად ვლინდება, როგორც ავთვისებიანი სიმსივნე, თუმცა კვანძის ქსოვილში მოჩანს პარაზიტის მცირე ზომის, ერთმანეთთან შერწყმული ბუშტუკები. თირკმლების ალვეოკოკოზი ძალიან იშვიათი პათოლოგიაა. მისი აღმოჩენის ყველა შემთხვევაში პირველადი კერა არის ღვიძლში, ხოლო თირკმელი პროცესში ერთვება მეორადად, ქსოვილთაშორის ღარებით გამომწვევის ინფილტრაციული ზრდის გამო.
თირკმლის ექინოკოკოზთან ალვეოკოკოზის დიფერენცირება გაძნელებულია, რამეთუ თირკმლების ზომაში მომატება, ეოზინოფილია, ლატექს–აგლუტინაციის დადებითი რეაქცია შესაძლოა აღინიშნებოდეს ორივე დაავადების შემთხვევაში. ჰემატურიის, თირკმლის მიდამოში პალპირებული წარმონაქმნის არსებობა საშუალებას იძლევა მიტანილ იქნას ეჭვი თირკმლის ახალწარმონაქმნზე. ალვეოკოკოზის დროს რენტგენოლოგიურად, თირკმლის პროექციაზე, მოჩანს არამკვეთრი კონტურების მქონე ჩრდილი; ექკრეტორულ უროგრამებზე და რეტროგრადულ პიელოგრამაზე აღინიშნება თირკმლის ფიალების და მენჯის შევიწროება, მათი დეფორმაცია; თირკმლის გამოხატული დაზიანების დროს უროგრამაზე კონტრასტული ნივთიერების გამოყოფა არ ვლინდება.
მკურნალობა ოპერაციულია. პროგნოზი სერიოზული. ჩვეულებრივ ავადმყოფები იღუპებიან თირკმლის უკმარისობით ან კახექსიით, იშვიათად თავის ტვინში ალვეოკოკოზის მეტასტაზირებისგან.
ფილიატოზები ვითარდება ზოგიერთი სახეობის მწერის ნაკბენის შემდეგ პარაზიტის (მიკროფილარების) ჩანასახებით დასნებოვნების შედეგად; პათოლოგიას თან სდევს თირკმლების ლიმფოგენური დაზიანება. თავდაპირველად ზიანდება ლიმფური სისტემა – ვითარდება ლიმფანგიტები ლიმფური ძარღვების თრომბოზით და სკლეროზით, მათი კოლატერალების გაფართოებით, ლიმფოსტაზით, ჰიდროსტატიკური წნევის მომატებით, რასაც მივყავართ ლიმფური ძარღვების გასკდომამდე და საშარდე გზებში ლიმფის ჩაღვრამდე. კლინიკურად აღნიშნული ცვლილებები ვლინდება ქილურიით, ხოლო დამატებით სისხლძარღვების დაზიანების დართვის შემდეგ – ჰემატოქილურიით.
ავადმყოფთა უმეტესობა აღნიშნავს სიმძიმის შეგრძნებას წელის მიდამოში, (უფრო ხშირად დაზიანების მხარეს), თირკმლის განმეორებით კოლიკებს. შესაძლებელია განვითარდეს შარდის გაძნელება და შეკავებაც კი. ქილურია შეიძლება იყოს მუდმივი ან პერიოდული. მისი გამოვლინება ან გაძლიერება შესაძლოა პროვოცირებული იყოს ჭარბი ცხიმიანი საკვები მიღებით, ფიზიკური დატვირთვით, ორსულობით. ქილურიის დროს შარდს გააჩნია მოთეთრო ფერი ემულგირებული ნეიტრალური ცხიმების ხარჯზე. შარდში ცხიმის აღმოჩენა შეიძლება მაკროსკოპულადაც ან მიკროსკოპის ქვეშ ნანახი მცირე ზომის ცხიმოვანი წვეთების სახით. ჰემატურიის თანდართვის შემდეგ შარდი იძენს რუხ ან კრემისფერს. ცხიმების, ერითროციტების და ლეიკოციტების გარდა, შარდში აღინიშნება ცილა და ფიბრინოგენი, რასაც უკავშირდება კოლტების წარმოქმნა. ისინი ხელს უშლიან შარდის დინებას თირკმლის მენჯიდან, განაპირობებენ ყრუ ხასიათის ტკივილის არსებობას წელის მიდამოში ან თირკმლის კოლიკას; შარდის ბუშტში შენადედები მასების არსებობის შემთხვევაში აღინიშნება გაძნელებული შარდვა მის სრულ შეკავებამდეც კი.
დიაგნოზის დადგენა ხდება შარდში ცხიმების, ცილების, ხოლო სისხლში ან შარდში მიკროფილარების აღმოჩენის შედეგად. ლიმფოურინარული შესართავის არსებობის დადგენის მიზნით კეთდება პირდაპირი ლიმფოანგიოადენოგრაფია.
მკურნალობა მოიცავს დიტრაზინის ციტრატის გამოყენებას და ძირითად ლიმფურ კოლექტორებთან თირკმლის ლიმფური კავშირების ქირურგიულ დარღვევას. დროული მკურნალობის შემთხვევაში პროგნოზი კეთილსაიმედოა.
თირკმლების შისტოსომოზი გვხვდება ძალიან იშვიათად, აღინიშნება თირკმლის უშუალო დაზიანების ერთეული შემთხვევები. პროცესში თირკმლის ჩართვა ჩვეულებრივ ხდება მას შემდეგ, რაც მოხდება შარდსაწვეთის ობსტრუქცია Schistosoma haematobium-ის კვერცხებით და მის კედელში მეორადი პროდუქციულ–ნეკროზული პროცესის განვითარება, რასაც შემდგომში მივყავართ ჰიდრონეფროზის და ქრონიკული პიელონეფრიტის ჩამოყალიბებამდე.
კლინიკურად აღინიშნება ყრუ ტკივილები წელის მიდამოში, მწვავე ტკივილის შეტევები დაზიანებულ მხარეს, არც თუ იშვიათად პიელონეფრიტის ნიშნები.
დიაგნოზის დადასტურება ხდება შარდში პარაზიტის კვერცხების აღმოჩენის, ცისტოსკოპიით შარდის ბუშტის ლორწოვან გარსზე დაავადების სპეციფიკური ცვლილებების აღმოჩენის და ექსკრეტორულ უროგრამაზე დაავადებისთვის დამახასიათებელი ტიპიური ცვლილებების (შარდსაწვეთის კოლბისებური გაგანიერება ტერმინალური ნაწილის სტრიქტურის მაღლა, ჰიდრონეფროზი) გამოვლინების ნიადაგზე.
მკურნალობა ოპერაციულია (ანტიშისტოსომური საშუალებებით წინასწარი თერაპიის შემდეგ). ძირითადად კეთდება პლასტიკური ოპერაციები შარდსაწვეთის ქვედა მესამედზე, რაც მიმართულია შარდის პასაჟის აღდგენისკენ. თირკმლის მნიშნვნელოვანი დაზიანების შემთხვევაში ნაჩვენებია ნეფრექტომია.
თირკმლების ასკარიდოზი ძალიან იშვიათი დაავადებაა. მისი განვითარება შეიძლება დაკავშირებული იყოს სისხლით კვერცხების მიგრაციასთან ან ნაწლავის კედლის პერფორაციის შედეგად მათი და ზრდასრული ასკარიდების თირკმელში და მის გარშემო ქსოვილში მოხვედრასთან. თირკმელზე ჰელმინთოზის გავლენა შეიძლება ხასიათდებოდეს თირკმლის მილაკების ეპითელიუმის დისტროფიული ცვლილებებით, რაც კლინიკურად შესაძლებელია გამოვლინდეს პროტეინურიით, მიკროჰემატურიით, შარდში ეპითელური უჯრედების რაოდენობის მომატებით. მკურნალობა მოიცავს ასკარიდოზის მკურნალობას.
თირკმლების ტრიქინელოზი ნაკლებად შესწავლილი პათოლოგიაა. ინვაზია ხასიათდება სხვადასხვა ხარისხის პროტეინურიით და ერითროციტურიით. ბიოფსიის მონაცემებით თირკმელში ვითარდება მეზანგიალური პროლიფერაციული გლომერულონეფრიტი. საშარდე სისტემის ორგანოების მუსკულატურაში ტრიქინელების შეღწევის შედეგად შესაძლებელია ჩამოყალიბდეს მეორადი პიელონეფრიტი.
სიმსივნეები. განასხვავებენ თირკმლების კეთილთვისებიან და ავთვისებიან სიმსივნეებს, აგრეთვე, შედარებით იშვიათად, მეორად (მეტასტაზურ) ავთვისებიან სიმსივნეებს, კერძოდ ავთვისებიანი კარცინოიდის მეტასტაზირების შემთხვევაში.
თირკმლების კეთილთვისებიანი სიმსივნეები – ადენომა, მიომა, ფიბრომა, ლეიომიომა, ლიპომა, ჰემანგიომა, ლიმფანგიომა, ქონდრომა, ოსტეომა, მიქსომა, თირკმლის დერმოიდი, მენჯის პაპილომა და ენდომეტრიომა – ძალიან იშვიათად გვხვდება. მათი აღმოჩენა (უფრო ხშირად ადენომის) ხდება შემთხვევით, ჰემატურიის გამო ავადმყოფების გამოკვლევის შედეგად.
თირკმლების კეთილთვისებიანმა სიმსივნეებმა შესაძლოა განიცადონ მალიგნიზაცია, ამიტომ დიაგნოსტიკური და სამკურნალო ტაქტიკა ძირითადად იგივეა, რაც ავთვისებიანი სიმსივნეების დროს. ყველა შემთხვევაში აუცილებელია ავადმყოფის კომპლექსური გამოკვლევა, ამასთან ექსკრეტორული უროგრაფია და ულტრაბგერითი გამოკლევა შესაძლებელია ჩატარდეს ამბულატორიულ პირობებში. სიმსივნეზე ეჭვის შემთხვევაში ნაჩვენებია თირკმლის რევიზია სასწრაფო ჰისტოლოგიური გაკვლევის ჩათვლითაც კი. თუკი დადასტურებულ იქნა სიმსივნის კეთილთვისებიანი ხასიათი, შესაძლებელია ჩატარდეს ორგანოშემანარჩუნებელი ოპერაცია – სიმსივნის ენუკლეაცია ან თირკმლის რეზექცია. თირკმლის კეთილთვისებიანი სიმსივნეების შემთხვევებში პროგნოზი კეთილსაიმედოა.
თირკმლების ავთვისებიანი სიმსივნეები შეადგენენ ყველა ავთვისებიანი ახალწარმონაქმნების 2–3% და ყველა უროლოგიური დაავადების დაახლოებით 5% მოზრდილებში. თირკმლის პარენქიმის ყველაზე გავრცელებული ავთვისებიანი სიმსივნეს წარმოადგენს ადენოკარცინომა, იშვიათად გვხვდება თირკმლის სარკომა და მენჯის კიბო. ბავშვებში თირკმლის ყველაზე ხშირი სიმსივნეა ნეფრობლასტომა (ემბრიონალური ნეფრომა, ადენოსარკომა) – თირკმლის დიზონტოგენეტიკური სიმსივნე, რომელსაც ზოგჯერ ვილმსის სიმსივნესაც უწოდებენ (M. Wilms, 1899 – ქირურგი, რომელმაც პირველად აღწერა აღნიშნული დაავადება).
ადენოკარცინომა (თირკმლის ჰიპერნეფროიდული კიბო, ჰიპერნეფრომა) თანაბარი სიხშირით ლოკალიზდება როგორც მარცხენა, ასევე მარჯვენა თირკმელში, ზოგჯერ (არა უმეტეს 1,5 %–ში) აღინიშნება ორმხრივი სიმსივნეები. ჰისტოლოგიური შენების მიხედვით გამოყოფენ სიმსივნის რამდენიმე ვარიანტს: ღიაუჯრედოვანი, ალვეოლური, მარცვლოვან–უჯრედული (მუქუჯრედოვანი), სოლიდურ–ტუბულარული, თითისტარისებურ–უჯრედული (პოლიმორფული), სარკომის მსგავსი, ჯირკვლოვანი (ჩვეულებრივი ადენოკარცინომის ტიპი). ღიაუჯრედოვანი კიბო შეადგენს თირკმლების ეპითელური ახალწარმოანქმნებიოს უმეტესობას მოზრდილებში. სიმსივნე შედგება მრგვალი ფორმის ერთი ან რამდენიმე კვანძისგან, ჭრილში გააჩნია გააჩნია ყვითელი, ყავისფერი ან წითელი დაწინწკლული შესახედაობა. მისი დამახასიათებელი ჰისტოლოგიური ნიშანია პოლიგონალური ან კუბური უჯრედების არსებობა ღია ფერის (”ცარიელი”) პროტოპლაზმით, რომლებიც წარმოქმნიან სოლიდურ, არც თუ იშვიათად ჯირკვლოვან სტუქტურებს.
თირკმლის სარკომა გამოირჩევა სწრაფი ზრდით და თირკმლის ვენაში ხშირი ჩაზრდით, ადრეული მეტასტაზირებით სხვადასხვა ორგანოებში. სიმსივნე ჩვეულებრივ დიდი ზომებისაა, ღია–ნაცრისფერი, რბილი ან მკვრივი კონსისტენციის.
თირკმლის მენჯის კიბოსებრი სიმსივნეები ზოგჯერ ერწყმის საშარდე გზების სხვა ნაწილების ანალოგიურ სიმსივნეებს; არც თუ იშვიათად, სიმსივნის ჩამოყალიბებას წინ უძღვის პიელონეფრიტი, ნეფროლითიაზი. ვლინდება აღნიშნული სახის სიმსივნეების კავშირი ფენაცეტინის ხანგრძლივ მიღებასთან. ყველაზე ხშირად გვხვდება მენჯის პაპილარული კიბო.
კლინიკური სურათი. თირკმლის ავთვისებიანი სიმსივნეები უხრო ხშირად გვხვდება მამაკაცებში (დაახლოებით 2,5–3–ჯერ ხშირია ქალებთან შედარებით), განსაკუთრებით 40 წლის ზემოთ. სხვადასხვა ავადმყოფებში და პროცესის სხვადასხვა სტადიის დროს დაავადების კლინიკური სურათი შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს, რაც დაკავშირებულია დაავადების ადგილობრივი და ზოგადი კლინიკური გამოვლინებების სხვადასხვა შეფარდებასთან, პარანეოპლაზიური სინდრომების განვითარებასთან, მეტასტაზების არსებობასთან და ლოკალიზაციასთან. გამოყოფენ სიმსივნის რენალურ და ექსტრარენალურ (საერთო) სიმპტომებს.
რენალურ სიმპტომებს მიეკუთვნებიან ჰემატურია, ტკივილები, პალპირებადი სიმსივნე. აღნიშნული კლასიკური ტრიადა ყოველთვის არ გვხვდება და ახასიათებს შორსწასულ პროცესს. ჰემატურია, როგორც წესი, ტოტალური, უმტკივნეულო და ინტენსიურია, ზოგჯერ შარდში სისხლის კოლტების არსებობით (”ჭიაყელების” ფორმით). ჰემატურია შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე საათიდან რამდენიმე დღემდე, მისი გამოვლინება ხდება უეცრად და ასევე უეცრად შეიძლება გაქრეს. ზოგჯერ, მაკროჰემატურიის პიკზე აღინიშნება თირკმლის კოლიკის ტიპიური შეტევა, რაც დაკავშირებულია სისხლის კოლტით შარდსაწვეთის ოკლუზიასთან და რომელიც შეიძლება შეცდომით ინტერპრეტირებული იქნას როგორც შარდკენჭოვანი დაავადება. თუმცა ამ უკანასკნელისგან განსხვავებით, თირკმლის სიმსივნის შემთხვევაში, ჰემატურია ვლინდება არა კოლიკის შემდეგ, არამედ წინ უსწრებს მას. არც თუ იშვიათად, თირკმლის სიმსივნეს თან ახლავს მიკროჰემატურია, რაც დაკავშირებულია ფორნიკულური ვენებიდან სისხლდენების განვითარებასთან. თირკმლის სიმსივნეების დროს ტკივილები ატარებენ ყრუ ხასიათს, ხოლო ნერვული ღეროებზე და წელის ნერვულ ფესვებზე სიმსივნით ზეწოლის შემთხვევაში, ისინი იღებენ შემაწუხებელ ხასიათს. კლინიკურ გამოვლინებებს შორის პალპირებად სიმსივნეს სიხშირით უკავია მესამე ადგილი. ყველაზე ხშირიდ იგი გამოდის თირკმლის ქვედა პოლუსიდან, არის მკვრივი და ხორკლიანი და, პროცესის სტადიიდან ან თანდართული მეორადი ანთებიდან გამომდინარე, შეიძლება იყოს მოძრავი ან სრულიად უძრავი. დიაგნოსტიკისთვის ფასეულ ადგილობრივ სიმპტომს წარმოადგენს ვარიკოცელე, რომელიც არ ქრება სხეულის მდებარეობის ცვლილების შემდეგ.
ზოგადი სიმპტომები, ისევე როგორც სხვა ორგანოების სიმსივნეების შემთხვევაში, ნაკლებად სპეციფიკურია. საერთო სისუსტესთან, შეუძლოდ ყოფნასთან, კახექსიასთან (ჩვეულებრივ ანორექსიის ფონზე) ერთად, თირკმლების ავთვისებიანი სიმსივნეების დროს ყურადღებას იპყრობს ისეთი სიმპტომები, როგორებიცაა ცხელება, რომელიც ატარებს მუდმივ ან ინტერმისიულ ხასიათს; ერითროციტოზი (მეორადი) ან პირიქით ანემია (დაშლილი სიმსივნით ინტოქსიკაციის ან ხანგრძლივი ინტენსიური ჰემატურიის შედეგად), ზოგჯერ არტერიული ჰიპერტენზია, რომელიც ქრება სიმსივნის მოცილების შემდეგ; ედს–ის მომატება. პარანეოპლაზიური სინდრომები ხშირად გამოხატულია დერმატოზით, ნეირომიოპათიით, ოსტეოართროპათიით. ისინი შესაძლოა წინ უძღვოდეს ტიპიური კლინიკური სურათის გამოვლინებას ან თან სდევდეს მათ.
ბავშვებში ნეფრობლასტომის დროს, არც თუ იშვიათად, პირველ და ძირითად სიმპტომს წარმოადგენს თვითონ ზრდადი სიმსივნე, რაც ვლინდება ბავშვის მუცლის ზომაში მომატებით. ყოველთვის არ აღინიშნება თანდართული ტკივილები მუცლის არეში, მადის დაქვეითება, გულისრევა, სუბფებრილიტეტი.
ზოგიერთი ავადმყოფის შემთხვევაში თირკმლის კიბოს პირველ გამოვლინებას წარმოადგენს მეტასტაზების განვითარება ფილტვებში, ძვლებში, რეგიონალურ და შორეულ ლიმფურ კვანძებში. რენტგენოგრამებზე ფიტლვის მეტასტაზებს გააჩნიათ მრგვალი, სფეროსებრი, ერთეული ან მრავლობითი ჩრდილების ფორმები. ძვლოვანი მეტასტაზებისთვის დამახასიათებელია მსხვილი ლულოვანი ძვლების, მენჯის, ხერხემლის, ნეკნების დაზიანება. მათ გააჩნიათ ოსტეოლიზური ტიპი და შეიძლება გახდნენ პათოლოგიური მოტეხილობების მიზეზი. ლიმფოგენური მეტასტაზირების შემთხვევაში, პირველ რიგში ზიანდება პარაკავალური და პარააორტალური ლიმფური კვანძები, შემდეგ შუასაყრის, კისრის, საზარდულის და თეძოს ლიმფური კვანძები.
თირკმლის ავთვისებიანი სიმსივნეების ადრეულ სტადიებზე დიაგნოზის დასმა გართულებულია ადგილობრივი და არასპეციფიკური ზოგადი კლინიკური სიმპტომების გამოუმჟღავნებლობის გამო. თირკმლის ადენოკარცინომაზე შესაძლებელია ვიფიქროთ, როდესაც აღინიშნება უცნობი წარმომავლობის მყარი ცხელება (განსაკუთრებით ერითრიციტოზთან ან ანემიასთან ერთად), ჰემატურია, ედს–ის მომატება. ყველა ამ შემთხვევაში ნაჩვენებია ავადმყოფის მიზანმიმართული უროლოგიური გამოკვლევა. ამბულატორიულ პირობებში მნიშვნელოვანი დიაგნოსტიკური ინფორმაცია შეიძლება მოგვცეს ექსკრეტორულმა უროგრაფიამ და თირკმლების ულტრაბგერითმა ტომოგრაფიამ. ამბულატორულად (დიაგნოსტიკურ ცენტრში) შეიძლება გაკეთდეს თირკმლების კომპიუტერული ტომოგრაფია, რაც საშუალებას იძლევა დადგინდეს სიმსივნის არსებობა და მისი ზომები.
სტაციონარის პირობებში კეთდება უფრო საფუძვლიანი გამოკვლევები, მათ შორის შარდის ნალექის ციტოლოგიური გამოკვლევა (ზოგჯერ ვლინდება ატიპიური უჯრედები), თირკმლების სცინტიგრაფია, სკანირება, აბდომინალური აორტოგრაფია თირკმლის სელექციური არტერიოგრაფიით, ვენოკავოგრაფია თირკმლის სელექციური ვენოგრაფიით, მენჯის სიმსივნის შემთხვევაში, დამატებით, პიელოგრაფია, პიელოსკოპია. თირკმლის სელექციურ ანგიოგრაფიას გააჩნია მნიშვნელოვანი დიფერენციალურ–დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა, რამეთუ საშუალებას იძლევა განისაზღვროს დაზიანებული თირკმლის სიმსივნისთვის ან მასში სხვა მოცულობითი წარმონაქმნისთვის (სოლიტარული კისტები, ჰიდრონეფროზი, თირკმლების კარბუნკული) დამახასიათებელი სისხლძარღვოვანი სურათი.
ავადმყოფის სრულყოფილი გამოკვლევა, რომელიც მოიცავს არა მარტო თირკმლების, არამედ ფილტვების, ღვიძლის, ძვლოვანი და სხვა სისტემების რენტგენოლოგიურ და სხვა სახის გამოკვლევებს, საშუალებას იძლევა დადასტურდეს და ჩამოყალიბებულ იქნას თირკმლის ავთვისებიანი ახალწარმონაქმნის დიაგნოზი TNM სისტემის მიხედვით, რომელიც მოწოდებულია საერთაშორისო კიბოს საწინააღმდეგო კავშირის მიერ 1973 წელს. აღნიშნულ სისტემაში სიმსივნის ექსპანსიური ზრდა, ლიმფური კვანძების დაზიანება და შორეული მეტასტაზების არსებობა ხასიათდება შემდეგნაირად:
T1 – მცირე ზომის სიმსივნე თირკმლის ზომებში მომატების გარეშე, აღინიშნება ფიალების შემოფარგლული დისტორსია ან დეფორმაცია, თირკმლის პარენქიმის სისხლძარღვების დეფორმაცია; T2 – დიდი ზომის სიმსივნე ფიალების ან მენჯის დეფორმაციით და/ან გადიდებით (აორტოგრაფიის მონაცემებით ქერქოვანი შრის მთლიანობა შენარჩუნებულია); T3 – სიმსივნე გავრცელებულია გარშემო არსებულ ცხიმოვან ქსოვილზე ან თირკმლის სისხლძარღვოვან ფეხზე; T4 – სიმსივნე გავრცელებულია მეზობელ ორგანოებზე და პერიტონეუმზე.
N0 – რეგიონალური ლიმფური კვანძები დაზიანებული არ არის; N1 – დაზიანებულია ერთი ჰომოლატერალური ლიმფური კვანძი; N2 – დაზიანებულია კონტრალატერალური ან ბილატერალური ლიმფური კვანძები ან ვლინდება მრავლობითი მეტასტაზები რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში; N3 – უძრავი მეტასტაზები რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში (შეფასება ხდება მხოლოდ ქირურგიული ჩარევის დროს); N4 – დაზიანებულია იუქსტარეგიონალური ლიმფური კვანძები.
M0 – შორეული მეტასტაზების ნიშნები არ არის; M1 – შორეული მეტასტაზების არსებობა.
ზოგიერთ შემთხვევაში თირკმლების ავთვისებიანი სიმსივნის სწორი დიაგნოსტირება და TNM სისტემით შეფასება შესაძლებელია მხოლოდ ოპერაციის დროს.
მკურნალობა. თირკმლის ავთვისებიანი სიმსივნეების მკურნალობის ერთადერთი რადიკალური მეთოდია ნეფრექტომია. იგი ნაჩვენებია ყველა შემთხვევაში, როდესაც ოპერაციის გაკეთება ტექნიკურად შესაძლებელია, მეორე თირკმელი საღია და არ არსებობს ზოგადი სახის წინააღმდეგჩვენებები. ფილტვებში არსებული მრავლობითი მეტასტაზები, ავადმყოფის დამაკმაყოფილებელი ზოგადი მდგომარეობის პირობებში არ წარმოადგენს ოპერაციის უკუჩვენებას. ფილტვებში და ძვლებში არსებული სოლიტარული მეტასტაზების მოცილება ხდება ნეფრექტომიიდან გარკვეული დოის შემდეგ ან მასთან ერთად. თირკმლის კიბოს დროს სხივურ თერაპიას მიმართავენ არარადიკალური ოპერაციის შემდეგ, აგრეთვე პალიატიური მიზნით (ტკივილების კუპირებისთვის).
არაოპერაბელურ შემთხვევებში მდგრად ჰემატურიასთან საბრძოლველად გამოიყენება თირკმლის არტერიის ემბოლიზაცია. ქიმიოთერაპია არაეფექტურია.
თირკმლების ავთვისებიანი სიმსივნეების დროს პროგნოზი არაკეთილსაიმედოა. პირველი კლინიკური სიმპტომების გაჩენიდან არაოპერაბელური ავადმყოფების უმეტესობის სიცოცხლის ხანგრძლივობა შეადგენს 1–3 წელიწადს (ცნობილია 5 და მეტწლიანი სიცოცხლის გახანგრძლივების მხოლოდ ერთეული შემთხვევები). ოპერირებულ ავადმყოფებში სიცოცხლის 5–წლიანი ხანგრძლივობის მაჩვენებელი შეადგენს 45%–ს.
ოპერაციები. თირკმლებზე ქირურგიული ოპერაციების უმეტესობა კეთდება ავადმყოფის გვერდზე მწოლიარე მდებარეობაში, ზოგადი ანესთეზიის პირობებში და მიორელაქსანტების და ფილტვების ხელოვნური ვენტილაციის გამოყენებით. ყველაზე ხშირად ხორციელდება რეტროპერიტონეალური მიდგომა, რისთვისაც გამოიყენება რეტროპერიტონეალური სივრცის გახსნის სხვადასხვა ვარიანტები (ლუმბოტომია). ყველაზე გავრცელებული ოპერაციებია თირკმლის დეკაფსულაცია, ნეფრო– და პიელოტომია, ნეფროტომია, თირკმლის რეზექცია და ნეფრექტომია.
თირკმლის დეკაფსულაცია – თირკმლის პარენქიმაზე ზეწოლის მოხსნის მიზნით ფიბროზული კაფსულის მოცილება. ძირითადად გამოიყენება თირკმლების მწვავე ჩირქოვანი ანთებების დროს (ჩირქოვანი პიელონეფრიტი, აპოსტემატოზური ნეფრიტი, თირკმლის კარბუნკული). აღნიშნულ ოპერაციას ხშირად ერწყმის ნეფროსტომია, იშვიათად პიელოსტომია – გარეგანი სტომების ფორმირება (შესაბამისად თირკმელზე და მენჯზე) მათი დრენირების მიზნით.
ნეფროტომია – თირკმლის პარენქიმის გაკვეთა – კეთდება პარენქიმის, მენჯის დათვალიერების, მათი დრენირების და კონკრემენტის ამოღების მიზნით, აგრეთვე ნეფროსტომის ფორმირებისთვის. განაკვეთი კეთდება თირკმლის ღერძის განივად (განივი ნეფროტომია) ან თირკმლის ამობურცული ლატერალური კიდიდან მენჯამდე (სექციური ნეფროტომია).
თირკმლის რეზექცია (თირკმლის ნაწილის, ჩვეულებრივ მისი პოლუსების, იშვიათად შუა ნაწილის ამოკვეთა) ხორციელდება თირკმლის პარენქიმის დაზიანების, კეროვანი პათოლოგიური პროცესების (თირკმლების ტუბერკულოზი, ერთადერთი თირკმლის სიმსივნეები და სხ.), სოლიტარული კისტის, ფორნიკულურ–ფიალოვანი სისხლდენების განვითარების დროს.
ნეფრექტომია ანუ თირკმლის მოცილება, ხორციელდება ავთვისებიანი სიმსივნეების, თირკმლის მასიური დაზიანებების, ჰიდრონეფროზის, ნეფროგენული არტერიული ჰიპერტენზიის (ერთი თირკმლის დაზიანების შემთხვევაში), თირკმლის ჩირქოვანი ანთების (მკურნალობის სხვა მეთოდების არაეფექტურობის შემთხვევაში) დროს. ბილატერალური ნეფრექტომია წარმოადგენს თირკმლების ტრანსპლანტაციის შუალედურ ეტაპს.
პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.
- გაფრთხილება
- წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა. ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.
.