შარდსაწვეთი – ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

გამოკვლევის მეთოდები. შარდსაწვეთის გამოკვლევის მეთოდები მოიცავს ზოგადკლინიკურ (ანამნეზი, დათვალიერება, პალპაცია, პერკუსია), რენტგენოლოგიურ და ინსტრუმენტულ გამოკვლევებს.

შარდსაწვეთის დაავადებების უმეტესობისთვის დამახასიათებელია ტკივილის არსებობა, რომელიც შეიძლება იყოს ყრუ, მჩხვლეტავი ან გააჩნდეს შეტევისებური ხასიათი. ტკივილი ირადიაციას განიცდის წელის მიდამოდან მუცლის მიმართულებით: შარდსაწვეთის ზედა ნაწილიდან მუცლის ან თეძოს მიმართულებით, შუა ნაწილიდან საზარდულის მიდამოში, ქვედა ნაწილიდან – სასქესო ორგანოებში. შარდსაწვეთის მენჯის და შარდის ბუშტის კედელში განლაგებული ნაწილის დაზიანების შემთხვევაში აღინიშნება დიზურია. პალპაციით ვლინდება მუცლის წინა კედლის კუნთების დაჭიმულობა და მტკივნეულობა შარდსაწვეთის გასწვრივ. შარდსაწვეთის ქვედა ნაწილის გასინჯვა შესაძლებელია ბიმანუალური პალპაციით საშოს ან სწორი ნაწლავის მხრიდან. შარდსაწვეთის დაავადებების დროს ჩატარებული შარდის ლაბორატორიული გამოკვლევებით აღინიშნება ლეიკოციტურია და ჰემატურია. ცისტოსკოპიის მეშვეობით ხორციელდება შარდსაწვეთის შესართავის დათვალიერება, მისი ფორმის და მდებარეობის, პათოლოგიური გამონაყოფების (ჩირქი, სისხლი) არსებობის და სხ. დადგენა. ქრომოცისტოსკოპიით შეიძლება გამოვლინდეს შარდის დინების დარღვევა (შარდსაწვეთის დაზიანება, მისი დახშობა კენჭით). დიდი დიაგნოსტიკური მნიშვნელობა ენიჭება შარდსაწვეთის კათეტერიზაციის შედეგებს, რომელსაც ატარებენ მასში წინააღმდეგობის დადგენის, აგრეთვე გამოკვლევებისთვის (მათ შორის რეტროგრადული ურეთროპიელოგრაფია) საჭირო შარდის მიღების ან მისი გამოყოფის მიზნით. შარდსაწვეთის რენტგენოლოგიურ გამოკვლევას იწყებენ მიმოხილვითი უროგრაფიით. მიმოხილვით რენტგენოგრამაზე შარდსაწვეთების ვიზუალიზაცია არ ხერხდება, თუმცა მათი პროექციის მიხედვით შესაძლებელია კონკრემენტების ჩრდილების აღმოჩენა. შარდსაწვეთების ვიზუალიზაცია შესაძლებელია ექსკრეტორული (ინფუზიური) უროგრამების მეშვეობით. აუცილებლობის შემთხვევაში ტარდება რეტროგრადული ურეთროგრაფია. პათოლოგიურად შეცვლილ ორგანოებთან და ქსოვილებთან შარდსაწვეთების ურთიერთდამოკიდებულების გამოვლენის მიზნით იყენებენ საშარდე გზების შრეობრივ რენტგენოგრაფიას (უროტომოგრაფია) ექსკრეტორულ ურეთროგრაფიასთან და რეტროგრადულ ურეთროპიელოგრაფიასთან ერთად. შარდსაწვეთების კუმშვადი ფუნქციების დადგენის და მათი ჰიპოტონიის, ატონიის ან ჰიპერკინეზიის გამოვლენის მიზნით იყენებენ უროკიმოგრაფიას. შარდსაწვეთების მოტორული ფუნქციის უფრო დეტალური გამოკვლევა ხორციელდება რენტგენოკინემატოგრაფიის და რენტგენოტელევიზიის, აგრეთვე ელექტროურეთროგრაფიის (შარდსაწვეთის ელექტრული აქტივობის შესწავლა) მეშვეობით. ფართო გავრცელება ჰპოვა ურეთროსკოპიამ.

პათოლოგია. შარდსაწვეთის განვითარების მანკები მოიცავენ აპლაზიას, გაორებას, სტენოზს, დივერტიკულს, ურეთროცელეს, ნეირო–კუნთოვან დისპლაზიას, ვეზიკულო–რენალურ რეფლუქსს, შარდსაწვეთის რეტროკავალურ ან რეტროილეალურ მდებარეობას, მისი შესართავის შარდის ბუშტშიდა და ბუშტგარეთა ექტოპიას. ზოგიერთ შემთხვევებში, განვითარების მანკებს შესაძლოა საერთოდ არ ახასიათებდეთ კლინიკური გამოვლინებები. ასე მაგალითად, შარდსაწვეთის გაორება შეიძლება მიმდინარეობდეს ყოველგვარი კლინიკური გამოვლინებების გარეშე და მისი აღმოჩენა ხდება შემთხვევით, სხვა დაავადებების გამო ჩატარებული გამოკვლევების შედეგად. თუმცა, როგორც წესი, შარდსაწვეთის განვითარების მანკები განაპირობებენ ზედა საშარდე გზების ფუნქციების დარღვევას. შარდსაწვეთის ნებისმიერ დონეზე განვითარებული ანატომიური და ფუნქციონალური ობსტრუქცია (შარდის დინების გაძნელება) იწვევს მისი პერისტალტიკის დარღვევას, შარდის შეგუბებას, შარდსაწვეთის და თირკმლების კოლექტორული სისტემის გაგანიერებას და დეფორმაციას (თანდართული პიელონეფრიტის გამო). შარდსაწვეთის კუნთოვანი გარსის ტონუსის დაქვეითებამ შესაძლოა გამოიწვიოს სწრაფი, შეუქცევადი ცვლილებების განვითარება თირკმელში და თვითონ შარდსაწვეთში. გარდა ამისა, თირკმლის ფუნქციების პროგრესული გაუარესება განპირობებულია იმითაც, რომ უხშირესად, შარდსაწვეთის განვითარების მანკებს თან სდევს თირკმლის პარენქიმის განვითარების მანკები.
შარდსაწვეთის განვითარების მანკების კლინიკურ მიმდინარეობის დროს ჭარბობს საშარდე გზების ანთებითი პროცესებისთვის დამახასიათებელი სიმპტომები. სწრაფად ხდება სხეულის ტემპერატურის მომატება, აღინიშნება ტკივილი მუცლის არეში, წელის მიდამოში, დიზურიული მოვლენები, შარდში აღინიშნება ლეიკოციტების და ცილების არსებობა. პიელონეფრიტის გამწვავების მაპროვოცირებელი ფაქტორების როლს ასრულებენ ინტერკურენტული დაავადებები (მწვავე რესპირატორული ინფექციები, ანგინა და სხ.). შარდსაწვეთის შესართავის ექტოპიის შარდის ბუშტგარეთა, სფინქტერქვეშა ვარიანტების (ურეთრალური, საშვილოსნოს, საშოს) დროს, შარდვის ნორმალურ აქტებს შორის შუალედში აღინიშნება შარდის მუდმივი ან პერიოდული უნებლიე გამოყოფა. ჰიდრონეფროზის შემთხვევაში, განსაკუთრებით 1 წლამდე ასაკის ბავშვებში, მუცლის ღრუში ისინჯება სიმსივნური წარმონაქმნი – გადიდებული და დაჭიმული თირკმელი.
შარდსაწვეთის განვითარების მანკების ადრეული დიაგნოსტიკა მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს მკურნალობის შედეგებს. აქედან გამომდინარე, შარდის გამოკვლევის დროს, 50–100–ზე მეტი რაოდენობის ლეიკოციტის მხედველობის არეში ერთხელ მაინც აღმოჩენის შემთხვევაში, განსაკუთრებით მაშინ, თუკი ამას თან ერთვის ტემპერატურული რეაქცია, ნაჩვენებია უროლოგიური გამოკვლევის ჩატარება. დიაგნოსტიკის ეფექტურ მეთოდს წარმოადგენს ულტრაბგერითი გამოკვლევა, რომელიც საშუალებას იძლევა გამოვლინდეს თირკმლების მენჯ–ფიალათა სისტემის დილატაცია, თირკმლის პარენქიმის სისქის შემცირება, შარდსაწვეთის პროქსიმალური ნაწილის გაგანიერება. გამოკვლევის რენტგენოლოგიური და რადინუკლიდური მეთოდები წარმოადგენენ თირკმლების და შარდსაწვეთის ანატომიური და ფუნქციონალური მდგომარეობის შეფასების დამხმარე მეთოდებს, მათი საშუალებით შესაძლებელია დადგინდეს ობსტრუქციის დონე, დაზუსტდეს მკურნალობის ტაქტიკა.

უხშირესად, შარდსაწვეთის განვითარების მანკების მკურნალობა ოპერაციულია. ქირურგიული ჩარევის წინ ინიშნება ინტენსიური მედიკამენტური თერაპია და ფიზიოთერაპია, რომლებიც მიმართულია ანთებითი პროცესის კუპირებისკენ და მდგომარეობის სტაბილიზაციისკენ.
დაზიანებები შეიძლება იყოს ღია და დახურული, სრული და არასრული. მათი მიზეზია ქირურგიული (უფრო ხშირად გინეკოლოგიური ოპერაციების დროს) და ენდოვეზიკულური ჩარევები. ძირითადი სიმპტომებია: ჰემატურია, თირკმლისმიერი შეშუპება, ჭრილობიდან შარდის გამოყოფა, ზედა საშარდე გზების ობსტრუქციის ნიშნები. დიაგნოზი ეფუძნება ანამნეზის, კლინიკური გამოკვლევების, ექსკრეტორული უროგრაფიის, ქრომოცისტოსკოპიის, რეტროგრადული ურეთროპიელოგრაფიის, ულტრაბგერითი კვლევის მონაცემებს.
როგორც წესი, შარდსაწვეთის დაზიანებების მკურნალობა ოპერაციულია; იშვიათი გამონაკლისის გარდა (წვრილი კათეტერით შარდსაწვეთის პერფორაცია, გამწოვი მასალით შარდსაწვეთის გადაკვანძვა გინეკოლოგიური ოპერაციების დროს) შარდსაწვეთის გამავლობის და მისი მთლიანობის აღდგენა ხორციელდება ნეფროსტომიის (ღია ან პუნქციური) ან კეთეტერი–სტენტის მეშვეობით თირკმლების ხანგრძლივი დრენირების შემდეგ. შარდსაწვეთის ინტრაოპერაციული ტრამვის შემთხვევაში შესაძლებელია მის კედელს დაედოს პირველადი ნაკერი. თუმცა, არც თუ იშვიათად, შარდსაწვეთის დაზიანების აღმოჩენა ხდება დაგვიანებით, იმ დროს როდესაც სახეზეა შარდის მნიშვნელოვანი ინფილტრაცია და გარშემო ქსოვილებში ანთებითი პროცესის არსებობა, ამიტომაც, თავდაპირველად ოპერაციული ჩარევა შემოიფარგლება თირკმლების დრენირებით, ხოლო აღდგენითი ოპერაცია ტარდება ტრამვიდან არანაკლებ 4–6 თვის შემდეგ. მცირე მენჯის ღრუს ორგანოებზე ოპერაციების დროს, შარდსაწვეთების ქირურგიული დაზიანებების პროფილაქტიკა მოიცავს მათ წინასაოპერაციო კათეტერიზაციას.

დაავადებები. ურეთრიტი შეიძლება იყოს პირველადი (ძალიან იშვიათად) და მეორადი, რომელიც ვითარდება როგორც თირკმლების და შარდის ბუშტის ანთებითი დაავადებების გართულება, შარდის ბუშტ–შარდსაწვეთის რეფლუქსის არსებობის დროს, აგრეთვე შარდსაწვეთის ადვენტიციური გარსის და პარაურეთრალური ქსოვილის (პერიურეთრიტი) ანთების, რეტროპერიტონეული ფიბროზის, აპენდიკულარული აბსცესის, პროსტატიტის შემთხვევებში. ყველა აღნიშნულ შემთხვევაში კლინიკური სურათი ხასიათდება შარდსაწვეთებით შარდის დინების შეფერხების სიმპტომებით ანუ ტკივილებით წელის მიდამოში თირკმლის კოლიკის განვითარებამდეც კი, აგრეთვე ზედა საშარდე გზების მწვავე ანთებითი პროცესით. დიაგნოზი დასტურდება ექსკრეტორული უროგრაფიის, ქრომოცისტოსკოპიის, ულტრასონოგრაფიის მონაცემების საფუძველზე. შარდის პასაჟის მნიშვნელოვანი დარღვევების შემთხვევაში აუცილებელია არა მარტო მასიური ანტიბიოტიკოთერაპია, არამედ თირკმლების დრენირებაც.
კისტოზური ურეთრიტი – ქრონიკული ურეთრიტის იშვიათი ფორმაა, რომლის დროსაც შარდსაწვეთის ლორწოვან გარსზე წარმოიქმნება მცირე ზომის კისტები გამჭვირვალე შოგთავსით. ვილოზური ანუ ხაოსებრი ურეთრიტი ვლინდება პროდუქტიული ანთებით ეპითელიუმის ჰიპერპლაზიასთან ერთად და ლორწოვან გარსზე მცირე ზომის ხაოების წარმოქმნით. კისტოზური და ვილოზური ურეთრიტები მიეკუთვნებიან კიბოსწინარე დაავადებებს. აღნიშნულ შემთხვევებში კონსერვატიული მკურნალობა ნაკლებად ეფექტურია. მძიმე შემთხვევებში, ცალმხრივი დაზიანების შემთხვევებში მიმართავენ ნეფროურეთერექტომიას.
შარდსაწვეთის ტუბერკულოზი ვითარდება მეორადად, თირკმლის ტუბერკულოზის გართულების სახით. კლინიკური სურათი ხასიათდება ზედა საშარდე გზებში შარდის პასაჟის დარღვევით. დიაგნოზი ეფუძნება ექსკრეტორული უროგრაფიის მონაცემებს – შარდსაწვეთის კრიალოსანისებური ცვლილებები, სტრიქტურების არსებობა, აგრეთვე თვითონ თირკმლის სპეციფიკური დაზიანების სურათი, და ცისტოსკოპიის მონაცემებს – შესართავის (რომელიც ღებულობს ძაბრისებურ შესახედაობას) გარშემო ლორწოვანი გარსის ბულოზური შეშუპება, სპეციფიკური, ხორკლოვანი გამონაყრის არსებობა.

ტუბერკულოზის დროს შარდსაწვეთის და შარდის ბუშტის ნერვულ–კუნთოვანი ტონუსის და ტროფიკის დარღვევამ, აგრეთვე ნაწიბუროვან–სკლეროზულმა ცვლილებებმა, რიგ შემთხვევებში, შესაძლოა განაპირობონ შარდის ბუშტ–შარდსაწვეთის რეფლუქსის განვითარება.
ტუბერკულოზის საწყისი სტადიების მკურნალობა კონსერვატიულია: ინიშნება ანტიტუბერკულოზური საშუალებები, ხოლო სტრიქტურების წარმოქმნით გამოხატული დანაწიბურების არსებობის შემთხვევაში – შარდსაწვეთის ბუჟირება. ურეთროჰიდრონეფროზით გართულებული ჩამოყალიბებული სტრიქტურების აღმოჩენისას ნაჩვენებია შარდსაწვეთის რეზექცია, ურეთროცისტოანასტომოზის ფორმირება, ხოლო თირკმლების ფუნქციების გამოხატული დარღვევების შემთხვევაში – ნეფროურეთერექტომია.

შარდსაწვეთში კონკრემენტების წარმოქმნა ყოველთვის მეორად ხასიათს ატარებს. ყველაზე ხშირად ისინი ლოკალიზებულნი არიან ფიზიოლოგიურ შევიწროებებთან ან სტრიქტურებთან. ერთ ადგილას კონკრემენტის ხანგრძლივად ყოფნამ შესაძლოა გამოიწვიოს სტრიქტურის, იშვიათად შარდსაწვეთის ნაწოლის ჩამოყალიბება. დაავადების კლინიკური სურათი შარდკენჭოვანი დაავადების მსგავსია. რენტრგენოპოზიტიური კენჭების აღმოჩენა ხდება მიმოხილვითი რენტგენოგრაფიის დროს, ხოლო რენტგენონეგატიური კენჭების – საშარდე გზების კონტრასტირების დროს ექსკრეტორულ და რეტროგრადულ უროგრამებზე.

შარდსაწვეთში კენჭის არსებობის შესახებ ირიბი მტკიცებულებების მიღება შესაძლებელია თირკმლების ულტრაბგერითი გამოკვლევის დროს – მენჯ–ფიალათა სისტემის დილატაცია, ზოგჯერ შარდსაწვეთის ზედა მესამედის გამოხატული გაგანიერება. ფლებოლიტებთან, შარდსაწვეთის ქვედა მესამედში არსებული კონკრემენტების დიფერენციალური დიაგნოსტიკის მიზნით, ტარდება რენტგენოგრაფია სხვადასხვა პროექციაში, შარდსაწვეთში რენტგენოკონტრასტული კათეტერის შეყვანით, ხოლო რენტგენონეგატიური კენჭის ან შარდსაწვეთის პაპილარული სიმსივნის არსებობაზე ეჭვის შემთხვევაში – რეტროგრადული ურეთროგრაფია განზავებული ან აიროვანი რენტგენოკონტრასტული ნივთიერებებით. გამოკვლევის რენტგენოლოგიური მეთოდების გარდა გამოიყენება რადიონუკლიდური მეთოდები (რენოგრაფია, დინამიკური ნეფროსცინტიგრაფია), რომლებიც საშუალებას იძლევიან შეფასდეს თირკმლების ფუნქციური მდგომარეობა. კენჭის ხანგრძლივად არსებობის და ზედა საშარდე გზების გამოხატული რეტენციის შემთხვევაში, აგრეთვე თირკმლების ფუნქციების მკვეთრი დაქვეითების დამადასტურებელი გამოკვლევების მონაცემების არსებობის პირობებში, თავდაპირველად, დებლოკაციის მიზნით, აკეთებენ ტრანსდერმულ პუნქციურ ნეფროსტომიას, ხოლო შემდგომ (არანაკლებ 3–4 კვირის შემდეგ) განმეორებით ატარებენ გამოკვლევას რადიონუკლიდური მეთოდებით, მათ შორის თირკმლის არტერიოგრაფიას მკურნალობის საბოლოო ტაქტიკის შერჩევის მიზნით. კონსერვატიული მკურნალობა ტარდება ერთ ადგილას კენჭის ხანმოკლე დგომის, ზედა საშარდე გზების ზომებთან კენჭის ზომების შესაბამისობის, აქტიური ანთებითი პროცესის და თირკმლების ფუნქციების მნიშვნელოვანი დაქვეითების არარსებობის დროს. ნაჩვენებია წყლით დატვირთვა, სპაზმოლიზური საშუალებები, კონკრემენტის განდევნისკენ მიმართული თერაპია (მედიკამენტური თერაპია, ზოგადი და ადგილობრივი ვიბროთერაპია, ზედა საშარდე გზების ულტრაბგერითი სტიმულაცია და სხ.). ეფექტის არარსებობის შემთხვევაში ნაჩვენებია კენჭის ენდოურეთრალური ექსკრეცია და კონტაქტური ურეთროლითოტრიპსია. ურეთროლითიაზის მკურნალობის მნიშვნელოვან მეთოდს წარმოადგენს დისტანციური ლითოტრიპსია, თუმცა მან შესაძლოა გამოიწვიოს ისეთი სახის გართულებები, რომელთაც დასჭირდებათ ოპერაციული ჩარევა. დიდი ზომის კენჭების არსებობის და შარდსაწვეთის კედლის ნაწიბუროვანი ცვლილებების განვითარების შემთხვევაში მკურნალობა ოპერაციულია.
შარდსაწვეთის სტრიქტურები ყალიბდება თანდაყოლილი ან პათოლოგიური პროცესების (ტუბერკულოზი, შარდკენჭოვანი დაავადება, ჩირქოვანი ურეთრიტი და ა.შ.) შედეგად. თანდაყოლილი სტრიქტურები, უხშირესად, ლოკალიზებულნი არიან პიელოურეთრალურ სეგმენტში, რაც განპირობებულია კუნთების ჰიპერპლაზიით ან ქვედა პოლუსზე ლოკალიზებული თირკმლის დამატებითი სისხლძარღვის არსებობით. განასხვავებენ ჭეშმარიტ (პათოლოგიური პროცესი ვითარდება შარდსაწვეთის სისქეში) და ცრუ (შარდსაწვეთზე გარედან ზეწოლა, მაგალითად, დამატებითი სისხლძარღვით, სიმსივნით, ნაწიბურით) სტრიქტურას. სტრიქტურის განვითარების შედეგად აღინიშნება თირკმლის და შარდსაწვეთის, სტრიქტურის ზემოთ არსებული ნაწილის რეტენცია ჰიდრო– ან ურეთროჰიდრონეფროზის განვითარებით, რაც განაპირობებს დაავადების კლინიკურ სურათს; ოპერაციული ჩარევის მოცულობის და ტაქტიკის შერჩევის მიზნით გამოიყენება გამოკვლევის რენტგენორადიონუკლიდური მეთოდები.

შარდსაწვეთის ლეიკოპლაკია ძალიან იშვიათი პათოლოგიაა. მისი მიზეზია ქრონიკული ანთებითი პროცესი და ხანგრძლივად არსებული კენჭები. კლინიკური სურათი ვლინდება ზედა საშარდე გზების თანდათანობით განვითარებული ობსტრუქციით, ურეთროჰიდრონეფროზის ჩამოყალიბებით. შარდში ვლინდება გარქოვანებული ეპითელიუმის ქერცლები ან პლასტები.
შარდსაწვეთის მალაკოპლაკია – გაურკვეველი ეტიოლოგიის, კიდევ უფრო იშვიათი დაავადებაა, რომლის დროსაც ლორწოვან გარსზე ჩნდება მოყვითალო ან რუხი ფერის, რბილი, ოდნავ ამობერილი კვანძები ან ფოლაქები, რომელთაც გარს არტყავთ ჰიპერემიული, ზოგჯერ დაწყლულებული არშია. დიაგნოსტიკა და მკურნალობა იგივეა, რაც ლეიკოპლაკიის შემთხვევაში.

სიმსივნეები. შარდსაწვეთის პირველადი სიმსივნეები იშვიათად გვხვდება. განასხვავებენ ეპითელურ და შემაერთებელქსოვილოვან სიმსივნეებს. ჰისტოლოგიური შენებით ეპითელური სიმსივნეები ყველაზე მეტად შეესაბამებიან პაპილომას, ბრტყელუჯრედოვან კიბოს, იშვიათად ადენოკარცინომას. გამოყოფენ პაპილომებს ინვაზიური შენებით, ინვაზიური შენების გარეშე, აგრეთვე არაპაპილარულ სიმსივნეებს ინვაზიური შენებით.
უხშირესად პირველადი სიმსივნეები ლოკალიზებულნი არიან შარდსაწვეთის ქვედა მესამედში, ისინი სწრაფად იზრდებიან მის კედელში და განიცდიან მეტასტაზირებას. შარდსაწვეთის კიბოს მაკროსკოპიული სურათი მოცემულია ქვემოთ მოყვანილ სურათზე
სიმსივნური პროცესი შეიძლება იყოს ორმხრივი. დაავადების ძირითადი სიმპტომებია ჰემატურია და ტკივილი. სიმსივნის ზრდის პარალელურად აღინიშნება შარდვის გაძნელება და ვითარდება ჰიდრონეფროზი. დიაგნოსტიკაში ძირითადი მნიშვნელობა ენიჭება გამოკვლევის რენტგენოლოგიურ მეთოდებს. ექსკრეტორულ უროგრამებზე, შარდსაწვეთის პროექციაზე აღინიშნება ავსების დეფექტი, რაც განსაკუთრებით თვალშისაცემია პაპილარული სიმსივნეების შემთხვევაში. სიმსივნის განლაგების ადგილას შარდსაწვეთი გაგანიერებულია, სიმსივნურ პროცესის შორსწასულ შემთხვევებში შესაძლოა განვითარდეს მისი სრული ოკლუზია. ამ დროს, დიაგნოზის დადასტურებაში გვეხმარება რეტროგრადული ურეთროგრაფია.
შარდსაწვეთში, სიმსივნის ადგილას კათეტერის გატარების შემდეგ, არც თუ იშვიათად, აღინიშნება ჰემატურია, ხოლო აღმავალი მიმართულებით შემდგომი გატარების შემთხვევაში გამოიყოფა გამჭვირვალე შარდი (შევასიუს სიმპტომი). შარდსაწვეთის სიმსივნეების დიაგნოზის დადასტურებას ხელს უწყობს ცისტოსკოპიის და ნარჩენი შარდის ციტოლოგიური გამოკვლევის ჩატარება, სადაც ნახულობენ სიმსივნურ უჯრედებს. რეგიონალურ ლიმფურ კვანძებში მეტასტაზების არსებობა დასტურდება ლიმფოგრაფიის მეშვეობით.
სიმსივნეების მკურნალობა ოპერაციულია; სხივური თერაპია არაეფექტურია. უმეტეს შემთხვევებში, 5 წელზე მეტი ხნით სიცოცხლის გახანგრძლივება, ოპერაციის გაკეთების შემდეგაც კი იშვიათია. აღნიშნული დაავადებების გამო ნაოპერაციები პირებს მთელი სიცოცხლის მანძილზე ესაჭიროებათ დისპანსერული მეთვალყურეობა ცისტოსკოპიის და ექსკრეტორული უროგრაფიის პერიოდული ჩატარებით.

ოპერაციები. ურეთროპლასტიკის მიზანს წარმოადგენს შარდსაწვეთის გამავლობის აღდგენა და თირკმლების ფუნქციების შენარჩუნება, რაც შეიძლება მიღწეულ იქნას შარდსაწვეთის ქსოვილების მობილიზაციით ან შარდსაწვეთის შეცვლით (მაგალითად პროთეზით). მენჯ–შარდსაწვეთის სეგმენტის სტრიქტურების დროს, უფრო ხშირად, აკეთებენ თირკმლის მენჯის რეზექციას მენჯ–შარდსაწვეთის შესართავის პლასტიკით. თუკი შარდსაწვეთის გამავლობის დარღვევის მიზეზი თირკმლის ქვედა პოლუსთან არსებული დამატებითი სისხლძარღვია, ახდენენ შარდსაწვეთის გადანაცვლებას სისხლძარღვის წინ, პათოლოგიურად შეცვლილი უბნის რეზექციას და ანტევაზალური ურეთროპიელოანასტომოზის ფორმირებას. როგორც წესი, შარდსაწვეთზე ჩატარებული ნებისმიერი რეკონსტრუქციული ოპერაცია სრულდება ნეფროპიელოსტომის ფორმირებით.
შარდსაწვეთის ქვედა მესამედში ნაწიბუროვანი შევიწროების, ფისტულის ან ტრამვის არსებობის შემთხვევაში შარდსაწვეთ–შარდის ბუშტის ახალი შესართავის – ურეთროცისტოანასტომოზის – ფორმირების მიზნით აკეთებენ ურეთროცისტონეოსტომიას. ოპერაციის ჩატარების წინააღმდეგჩვენებაა შარდსაწვეთის, მაღლა განლაგებული დეფექტი, მენჯის ქსოვილების სიმსივნური ინფილტრაცია, შარდის ბუშტის დაზიანება.
შარდის ბუშტ–შარდსაწვეთის რეფლუქსის პროფილაქტიკის მიზნით, ახლადფორმირებული შესართავის მეშვეობით, შარდსაწვეთი უერთდება შარდის ბუშტს; ანასტომიზირებული შარდსაწვეთის სანათურში, 10–15 სმ–ის სიღრმეზე ათავსებენ დრენაჟს, რომელსაც ტოვებენ 1,5–2 კვირის განმავლობაში. ავსებული შარდის ბუშტის პირობებში სუბმუკოზურად განლაგებული შარდსაწვეთი მიჭყლეტილია კუნთოვან კედელზე, რის გამოც ხდება შარდის რეფლუქსის თავიდან აცილება. ასეთი სახის ოპერაციები განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენენ შარდსაწვეთის ნეიროკუნთოვანი დისპლაზიის დროს.
შარდსაწვეთის მენჯის ნაწილის დაზიანების შემთხვევაში, როდესაც შეუძლებელია რეიმპლანტაციის ჩატარება ან ურეთროურეთროანასტომოზის ფორმირება, ნაჩვენებია არაპირდაპირი ურეთროცისტოანასტომოზი: შარდსაწვეთის დეფექტის დახურვა ხორციელდება შარდის ბუშტის ქსოვილებით.
ურეთროურეთროანასტომოზი ”ბოლო–ბოლოში” კეთდება ტრამვის, შარდსაწვეთის იძულებითი გაკვეთის ან მისი რეტროკავალურად განლაგების შემთხვევაში. ქსოვილების რეზექციის მაქსიმალურად დასაშვები ზღვარი, რომელიც საშუალებას იძლევა ყოველგვარი დაჭიმვის გარეშე მიტანილ იქნან ერთმანეთთან გადაკვეთილი ბოლოები, უდრის 5 სმ–ს. ანასტომოზის ”ბოლო–გვერდში” ფორმირება, უფრო ხშირად, ხორციელდება: ჯვარედინი ურეთროურეთროანასტომოზის დროს, რომელიც, თავის მხრივ, გამოიყენება ურეთროკუტანეოსტომიის მაგივრად; ურეთროსიგმოანასტომოზის ფორმირების შემდეგ თირკმლებში აღმავალი ინფექციის თავიდან აცილების მიზნით; შარდსაწვეთის მაღალი ფისტულის, შარდის ბუშტ–შარდსაწვეთის ცალმხრივი რეფლუქსის დროს. ოპერაციის უკუჩვენებას წარმოადგენს შარდკენჭოვანი დაავადება.
დაზიანებული შარდსაწვეთის შეცვლა სისხლძარღვების, საშვილოსნოს მილის, ჭიაყელა დანამატის, პერიტონეუმის მილების ტრანსპლანტატებით, პრაქტიკულად არ გამოიყენება. ყველაზე მისაღებია შარდსაწვეთის შეცვლა წვრილი ნაწლავის მარყუჟით (შარდსაწვეთის ინტესტინალური ფირფიტა). აღნიშნული ოპერაციის საჭიროება ჩნდება შარდსაწვეთის მნიშვნელოვანი დეფექტის ან გავრცელებული სტრიქტურის, რეტროპერიტონეალური ფიბროზის, ნეიროკუნთოვანი დისპლაზიის დროს.
შარდსაწვეთის პროთეზირება ნაჩვენებია დიდ მონაკვეთზე შარდსაწვეთის ობსტრუქციის შემთხვევაში, როდესაც შეუძლებელია ჩანაცვლების სხვა მეთოდების გამოყენება (მენჯის სიმსივნეები, პოსტრადიაციული სიმსივნეები და სხ.). წინააღმდეგჩვენებაა თირკმლების დესტრუქციული დაავადებები, შარდკენჭოვანი დაავადება, აქტიური პიელონეფრიტი ფოსფატურიით და ტუტე შარდის გამოყოფით. პროთეზების სახით გამოიყენება სილიკონის რეზინები როდერგონული მანჟეტებით და ანტირეფლუქსური სარქვლით.


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.

  • გაფრთხილება
  • წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა.  ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.