ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები. ცხვირი

ცხვირის ღრუს გამოკვლევა მოიცავს მის დათვალიერებას. ცხვირის ღრუს გამავლობის დადგენა ხდება ღრმა ჩასუნთქვის და გაძლიერებული ამოსუნთქვის პირობებში ცხვირის თითოეულ ნახევარში ცალ–ცალკე, აგრეთვე სპეციალური ხელსაწყოს – რინოპნევმომეტრების მეშვეობით. ცხვირის ყნოსვითი ფუნქციის გამოკვლევა ხორციელდება ოლფაქტომეტრით. ცხვირის ძვლოვანი ჩონჩხის მდგომარეობის შეფასება ხდება რენტგენოლოგიური მეთოდით.

ცხვირის პათოლოგია მოიცავს განვითარების მანკებს, დაავადებებს, დეფორმაციებსა და სიმსივნეებს.
განვითარების მანკები უხშირესად დაკავშირებულნი არიან მაგარი სასის თანდაყოლილ მანკთან – სრულ ნაპრალთან. იშვიათად გვხვდება გარეთა ცხვირის გაორება, მისი მწვერვალის გახლეჩვა (”დოგის ცხვირი”), ცხვირის ძვლის დეფექტები, ცხვირის ნიჟარების ფორმის და ზომის ცვლილებები, ცხვირის ზურგის ფისტულები. განვითარების მანკების მკურნალობა ოპერაციულია.

ბლაგვი საგნით მიყენებული დაზიანებები, აგრეთვე დავარდნის შედეგად განვითარებული დაზიანებები უხშირესად დახურულია და შესაძლებელია თან ახლდეთ ცხვირის ძვალ–ხრტილოვანი ჩონჩხის მოტეხილობები კანის მთლიანობის დაზიანების გარეშე. ცხვირის ძვლის თავისუფალი კიდეეების მცირე ზომის მოტეხილობებს შესაძლებელია თან არ სდევდეთ ხილული დეფორმაციები და მათი გამოვლინება მოხდეს მხოლოდ პალპაციით ან რენტგენოლოგიური გამოკვლევით. წინიდან ან გვერდიდან დარტყმის შედეგად, როგორც წესი, ზიანდება ცხვირის ძვლები, იშვიათად ზედა ყბის შუბლის მორჩები. ამასთან, ცხვირის ძვლოვან, ნაწილობრივ ხრტილოვან ნაწილში ზურგის ჩავარდნის გამო ცხვირი ღებულობს მიჭყლეტილ ფორმას. ცხვირის ძგიდის ტრავმის შედეგად შესაძლებელია მოხდეს მისი გამრუდება, ამოვარდნილობა ან მოტეხილობა, ჰემატომის ჩამოყალიბება და ლორწოვანი გარსის დაზიანება. ხშირად გვხვდება ცხვირის გვერდითი ცდომა. დარტყმის ადგილას შეიძლება აღინიშნებოდეს ცხვირის ჩონჩხის ჩავარდნა, საპირისპირო მხარეს – მისი გამობურცვა.

ცეცხლნასროლი ჭრილობები შეიძლება იყოს იზოლირებული და კომბინირებული – თავის ქალაში, თვალბუდეში, ფრთა–სასის ან საფეთქლის ფოსოში და სხ. შემავალი. ცხვირის დიდი ზომის დაზიანებები რბილი ქსოვილების და სახის ძვლოვანი ნაწილების მოწყვეტით აღინიშნება ნამსხვრევი ჭრილობების დროს. ასეთ შემთხვევებში, არც თუ იშვიათად, შეიძლება მოხდეს მთლიანად გარეთა ცხვირის ან მისი ცალკეული ნაწილების (მწვერვალის, ზურგის) მოწყვეტა და დანამატი წიაღების დაზიანება.
ცხვირის დაზიანებას ყოველთვის თან სდევს ტკივილი, შესაძლებელია შოკის განვითარებაც. ცხვირიდან სისხლდენა, შეშუპება, სისხლჩაქცევები ცხვირში და გარშემო ქსოვილებში გამოხატულია სხვადასხვა ხარისხით. კანის და ლორწოვანი გარსის შეშუპება ჩვეულებრივ სწრაფად პროგრესირებს, რაც გარკვეულწილად ართულებს დიაგნოსტიკას. ლორწოვანი გარსის გახეთქვის შემთხვევაში გაძლიერებულმა ცემინებამ შეიძლება გამოიწვიოს ქუთუთოების, სახის და კისრის მიდამოებში კანქვეშა ემფიზემის განვითარება.

ცხვირის ძვლების დახურული მოტეხილობების მკურნალობა მოიცავს სისხლდენის შეჩერებას, შეძლებისდაგვარად მოტეხილი ფრაგმენტების ადრეულ ჩასწორებას (თითით ან ელევატორის მეშვეობით), რასაც აუცილებლად წინ უნდა უძღვოდეს რენტგენოლოგიური გამოკვლევა. ქსოვილების მნიშვნელოვანი შეშუპებების დროს მოტეხილი ფრაგმენტების ჩასწორება ხდება ტრავმიდან 2–3 დღის შემდეგ. ცხვირის ძვლების ღია მოტეხილობების დროს აუცილებელია ჰოსპიტალიზაცია ყელ–ყურ–ცხვირის განყოფილებაში. ცხვირის ღრუდან მნიშვნელოვანი სისხლდენის შემთხვევაში კეთდება წინა ტამპონადა, ხოლო მისი არასაკმარისი ეფექტურობის შემთხვევაში მიმართავენ უკანა ტამპონადას. ცხვირის ჭრილობა მისი მდიდარი სისხლძარღვოვანი ქსელის გამო კარგად ხორცდება.

გარეთა ცხვირის დაზიანების (ცხვირში დარტყმა, ცხვირზე დაცემა და სხ.) და ცხვირის ძგიდის ძვლისსაზრდელას ქვეშ სისხლჩაქცევების შედეგად ყალიბდება ჰემატომა. მეორადი ინფექციის დართვის შემთხვევაში ჰემატომა თითქმის ყოველთვის გადადის აბსცესში, რასაც ჩვეულებრივ თან სდევს სხეულის ტემპერატურის მომატება, თავის ტკივილები, ცხვირის ღრუს გაუვალობა. ცხვირის გარეთა ნაწილი ჰიპერემიულია, მგრძნობიარეა ცხვირის წვერზე ზეწოლისას. ინოსკოპიით ცხვირის ხვრელის ახლოს ვლინდება ნახევარსფეროსებრი, ფლუქტუაციური წარმონაქმნი, რომელიც მდებარეობს ცხვირს ძგიდის ორივე მხარეს. დაჩირქების არარსებობის შემთხვევაში ხორციელდება ჰემატომის ფართოდ გახსნა ან შპრიცის დახმარებით სისხლის ამოტუმბვა, რის შემდეგაც კეთდება ცხვირის ღრუს მჭიდრო წინა ტამპონადა. აბსცესის წარმოქმნის შემთხვევაში ორივე მხრიდან, არასიმეტრიული განაკვეთებით ხდება მისი გახსნა, ცხვირის ღრუს ტამპონადა, ანტიბიოტიკოთერაპიის ჩატარება.
ხშირად, განსაკუთრებით ბავშვებში, ადგილი აქვს უცხო სხეულების არსებობას ცხვირის ღრუში. ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ცხვირის ღრუში მათი ყოფნის შემთხვევაში უცხო სხეული შეიძლება დაიფაროს კალციუმის ფოსფორმჟავა ან ნახშირმჟავა მარილებით, რის შედეგადაც წარმოიქმნება კონკრემენტები – რინოლიტები, იშვიათად რინოლიტებს გააჩნიათ პროფესიული ხასიათი (მაგ., ცემენტის წარმოების მუშებში). კლინიკურად აღინიშნება ცხვირით სუნთქვის გაძნელება, ცხვირიდან ჩირქოვანი გამონადენი, განმეორებითი, არაჭარბი სისხლდენები, თავის ტკივილი, ცრემლდენა, შესაძლებელია განვითარდეს ცხვირის დეფორმაციაც. რინოლიტები შეიძლება გართულდნენ ქრონიკული რინიტით, ცხვირის დანამატი წიაღების ანთებით, ოტიტით, ცხვირის ძგიდის პერფორაციით. დიაგნოზის დადგენა ხდება რინოსკოპიის საფუძველზე. კონკრემენტების მოცილება ხორციელდება სპეციალური კაუჭებით ადგილობრივი ან ზოგადი გაუტკივარების ქვეშ.

დაავადებები. ყველაზე ხშირად გვხვდება ცხვირის ღრუს ლორწოვანი გარსის ანთებითი დაავადებები – მწვავე და ქრონიკული რინიტი. იშვიათად ვითარდება ოზენა – ქრონიკული დაავადება, რომელიც ხასიათდება ცხვირის ღრუს ლორწოვანი გარსის და ცხვირის ნიჟარების ძვლოვანი ჩონჩხის გამოხატული ატროფიით, ბლანტი, მყრალი სუნის მქონე წებოვანი გამონადენით. მამაკაცებში აღინიშნება ცხვირის კანის გამოხატული ატროფია.
ცხვირის ფურუნკული ხშირად წარმოადგენს ზოგადი ფურუნკულოზის ერთ–ერთ გამოვლინებას. აღინიშნება მტკივნეულობა, შეშუპება, რომელიც ზოგჯერ მოიცავს სახის მეზობელ ნაწილებსაც; ცხვირის წვერზე ან ფრთებზე კანი მკვეთრად ჰიპერემიული და დაჭიმულია, პალპაციის დროს ძლიერ მრძნობიარეა. ცხვირის შესავლის შიგნითა ზედაპირის დათვალიერებისას ვლინდება კონუსური ინფილტრატი, შეხებით აღინიშნება ძლიერი მტკივნეულობა. მკურნალობა კონსერვატიულია და მდგომარეობს ინდიფერენტული მალამოების, ანტიბიოტიკების, ადგილობრივად უმს–ს დანიშვნა. აკრძალულია ხელის დაჭერა, მასაჟი, ადრეულ პერიოდში ფურუნკულის გახსნა, რამეთუ აღნიშნულმა მანიპულაციებმა შეიძლება გამოიწვიონ სახის ვენების თრომბოფლებიტი, მღვიმოვანი სინუსის თრომბოზი და სეფსისის განვითარება.

ცხვირის ძგიდის პერფორირებული წყლული ვითარდება წინა მშრალი რინიტის ფონზე ეპითელიუმის ტროფიკული ცვლილებების და ლორწოვანის გარსის ტრავმირების შედეგად, რომელიც ვლინდება ცხვირის ღრუდან ქერქების მოცილებისას. აღნიშნული პათოლოგია შეიძლება აღენიშნებოდეთ ცემენტის და აკუმულატორების ქარხნებში მომუშავეებს, აგრეთვე იმ საწარმოთა თანამშრომლებს, რომელთა წარმოებაც დაკავშირებულია ქრომირებული მარილების, დარიშხანის, სპილენძის, სულემის და სხ. მოპოვებასთან და გადამუშავებასთან; აგრეთვე ნარკომანებს, რომლებიც კოკაინს მოიხმარენს ცხვირით შესუნთქვის გზით. ცხვირის ძგიდის ხრტილოვან ნაწილში ვითარდება 1 სმ–მდე დიამეტრის, მრგვალი ან ოვალური ფორმის შემოსაზღვრული წყლული; თანდათან ხდება ცხვირის ძგიდის პერფორაცია. დიფერენციალური დიაგნოზი ტარდება ცხვირის ძგიდის ტუბერკულოზურ ან სიფილისურ დაზიანებასთან, ამასთან უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ტუბერკულოზურ წყლულს გააჩნია არასწორი კიდეები და დაფარულია გრანულაციებით, ხოლო სიფილისური უპირატესად აზიანებს ცხვირის ძგიდის ძვლოვან ნაწილს. პერფორირებული წყლულის შემთხვევაში ხდება მისი კიდეების გულდასმით გაწმენდა და ყვითელი ფერის 2 %–იანი ვერცხლისწყლის მალამოთი დამუშავება. შეხორცება ნელა მიმდინარეობს.

ცხვირის შესავლის სიკოზი – ცხვირის ღრუს შესავალში განლაგებული თმის ფოლიკულების ჩირქოვანი ანთება. დაავადების გამომწვევია სტაფილოკოკი; ხშირად აღნიშნული პათოლოგია ერწყმის ზედა ტუჩის და ნიკაპის სიკოზს. დათვალიერებისას ცხვირის შესავლის მიდამოში ვლინდება მრავლობითი ზედაპირული, თმებით გამსჭვალული ჩირქგროვები. მათი ჩირქოვანი შიგთავსი მალე შრება თმებთან მჭიდროდ შეკავშირებული ქერქების წარმოქმნით. კანი შეშუპებული, დაჭიმული და მტკივნეულია. სიკოზის ფონზე ხშირად ყალიბდება ცხვირის შესავლის ეგზემა. სიკოზის მკურნალობა მდგომარეობს ინდიფერენტული მალამოებით ქერქების დალბობაში, პინცეტით თმების მოცილებაში, სალიცილის სპირტის 1 %–იანი ხსნარით კანის დეზინფიცირებაში, ბუროვის სითხის საფენების დანიშვნაში, დაზიანებული უბნების 1–5%–ანი სინტომიცინის ემულსიით დამუშავებაში. მძიმე შემთხვევებში ტარდება ანტიბაქტერიული თერაპიის კურსი. დაავადება ხშირად ატარებს მორეციდივე ხასიათს.

ცხვირის შესავლის ეგზემა – მწვავე და ქრონიკული რინიტის, ცხვირის შესავლის სიკოზის, ცხვირხახის ანთებითი პროცესების, დანამატი წიაღების ჩირქოვანი ანთების ხშირი, თანმხლები პათოლოგიაა. იგი ვითარდება ცხვირიდან გამოსული პათოლოგიური სეკრეტით კანის გაღიზიანების შედეგად. პროცესის გახანგრძლივებას ხელს უწყობს ხშირი ცემინების დროს კანის მუდმივი ტრავმატიზაცია. ავადმყოფებს აღენიშნებათ ცხვირის ღრუში შესავალი კანის ჰიპერემია და შეშუპება, ეპითელიუმის ზედაპირული გამოშრობა, ჩირქოვანი ქერქების არსებობა. მკურნალობა მიმართულია პათოლოგიის ძირითადი გამომწვევი მიზეზების – ცხვირის, ცხვირხახის და დანამატი წიაღების დაავადებების წინააღმდეგ. აგრეთვე ნაჩვენებია რკინის პრეპარატებით, ვიტამინებით, ჰიპომასენსიბილიზირებელი საშუალებებით მკურნალობა. ქერქების მოცილების მიზნით ცხვირში ათავსებენ ინდიფერენტული მალამოებით დასველებულ ტამპონებს. სველი ეგზემის შემთხვევაში ამომშრობი მოქმედება გააჩნიათ რეზორცინის 1–2%–იანი ხსნარით გაჯერებულ საფენებს.
ცხვირი ღრუს წითელი ქარი ჩვეულებრივ ვითარდება სახის კანიდან პროცესის გავრცელების შედეგად. ცხვირის ღრუს პირველადი წითელი ქარი იშვიათად გვხვდება. ინფექციის გამომწვევისთვის შესავალ კარებს წარმოადგენს ნახეთქები და ნაჭდევები ცხვირის ფრთების მიდამოებში. დაავადება იწყება შემცივნებით, სხეულის ტემპერატურის მომატებით 39–40˚–მდე, ჰიპერემიით, რომელიც ცხვირიდან ვრცელდება სახეზე; აღინიშნება კანის ჯანმრთელი უბნებისგან მკვეთრად შემოფარგლული დაზიანების უბნები. დაზიანებული კანი შეშუპებული და მტკივნეულია. პათოლოგიურ პროცესში ცხვირის დანამატი წიაღების ჩართვა ხშირად აიხსნება დაავადების მორეციდივე მიმდინარეობით (ე.წ. ჩვეული წითელი ქარი). მკურნალობა ტარდება ანტიბიოტიკებით; ინიშნება ზოგადგამაჯანსაღებელი თერაპია, ანთების კერის ულტრაიისფერი დასხივება.

ცხვირის ტუბერკულოზი ვლინდება ცხვირის ძგიდეზე, ქვედა, იშვიათად შუა ნიჟარაზე განლაგებული ინფილტრატის ან წყლულის სახით. ტუბერკულოზური გრანულომების დაშლა იწვევს ჩირქოვანი, ზოგჯერ კი სისხლიანი ქერქებით დაფარული წყლულების წარმოქმნას. სხვა ტუბერკულოზური კერების არსებობის შემთხვევაში ცხვირის ტუბერკულოზის დიაგნოსტირება სირთულეს არ წარმოადგენს; დაავადების დაზუსტება ხდება ბიოფსიის მონაცემებით. მკურნალობა სპეციფიკურია.
ცხვირის სიფილისი დაავადების პირველად პერიოდში იშვიათია. მეორეული სიფილისი მიმდინარეობს ერითემის ფორმით და თან სდევს ცხვირის ღრუს ლორწოვანი გარსის შეშუპება, აგრეთვე ცხვირიდან სეროზულ–ჰემორაგიული ან ლორწოვანი გამონადენის არსებობა. ცხვირის მესამეული სიფილისი ხასიათდება ცხვირის ძგიდის ძვლოვან ნაწილზე სიფილისური ინფილტრატების ან გუმების განვითარებით. ამ უკანასკნელთა დაშლის შედეგად ირღვევა ცხვირის ძგიდე, რის გამოც ხდება ცხვირის ზურგის ჩავარდნა. დიაგნოზის დასმა ხორციელდება ბაქტერიოლოგიური და სეროლოგიური გამოკვლევების საფუძველზე. დიფერენციალური დიაგნოზი (განსაკუთრებით ადრეული თანდაყოლილი სიფილისის შემთხვევაში) უხშირესად ტარდება მარტივ რინიტთან, რომლისგანაც სპეციფიკური დაზიანება გამოირჩევა ხანგრძლივი და მყარი მიმდინარეობით.

რინოსპორიდიოზი – ქრონიკული დაავადება ღრმა მიკოზების ჯგუფიდან. დაავადება გვხვდება ცხელ ქვეყნებში, უხშირესად იმ პირებში, რომელთაც აქვთ შინაურ ცხოველებთან (ცხენები, ძროხები) კონტაქტი. ცხვირის ღრუს ქვედა ნაწილებში აღინიშნება მოწითალო ფერის სიმსივნური წარმონაქმნები, რომლებიც ფორმით მოგვაგონებენ ჟოლოს. მათი ზედაპირი დაფარულია უწვრილესი თეთრი წერტილებით – სპორანგიებით (350 მკმ–მდე დიამეტრის და ენდოსპორებით სავსე სქელკედლიანი მრგვალი წარმონაქმნებით). ავადმყოფები უჩივიან ცხვირის გაჭედვას, სეროზული გამონადენის არსებობას ცხვირის ღრუდან; ცხვირის გარდა აღინიშნება ცხვირხახის, ხორხის, კონიუქტივის, საშოს ლორწოვანი გარსის, სწორი ნაწლავის, შარდსადინარის და სხ. დაზიანება. დაავადება რეციდიული და ხანგრძლივი მიმდინარეობისაა. დიაგნოზის დასმა ხდება მასალის მიკროსკოპული გამოკვლევის საფუძველზე. მკურნალობა ოპერაციულია: ხორციელდება წარმონაქმნის მოცილება ჯანმრთელი ქსოვილების ფარგლებში. ინიშნება სოკოს საწინააღმდეგო პრეპარატები.

ცხვირის პოლიპები – დანამატი წიაღების ანთებითი დაავადებების, კერძოდ კი პოლიპოზური სინუსიტის გამოვლინება. ხშირად ვითარდება ალერგიის ფონზე. აღინიშნება სხვადასხვა ზომის, ნაცრისფერი, ზოგჯერ მოყვითალო შეფერილობის, ლაბისებრი კონსისტენციის და გლუვი ზედაპირის მქონე პოლიპები. ავადმყოფები უჩივიან ცხვირის გაჭედვას, ცხვირის ღრუდან ლორწოვანი გამონადენის არსებობას, თავის ტკივილს, ადვილად დაღლას. დიაგნოზის დასმა ხდება წინა და უკანა რინოსკოპიის და ზონდით გამოკვლევის მონაცემების საფუძველზე.
მკურნალობა ოპერაციულია; პოლიპების მოცილება ხორციელდება ადგილობრივი ანესთეზიის ქვეშ სპეციალური ლითონის მარყუჟის, კონხოტომის ან მჭრელი მაშების მეშვეობით.
ცხვირის დეფორმაციები (ცხვირის ძგიდის გამრუდება, შეხორცებები ცხვირის ღრუს სხვადასხვა ნაწილებს შორის) შეიძლება იყოს როგორც თანდაყოლილი, ასევე შეძენილია. შესაძლებელია აღინიშნებოდეს ძგიდის ყველა ნაწილის გამრუდება. ისინი ხშირად ერწყმიან ძგიდის გასქელებას და თან სდევთ სუნთქვის გაძნელება ცხვირის ერთი ან ორივე ნახევრიდან. დიაგნოზი ისმევა წინა რინოსკოპიის საფუძველზე. ცხვირის გამოხატული გამრუდების შემთხვევაში, რაც იწვევს ფუნქციურ დარღვევებს, მკურნალობა ოპერაციულია; იგი მდგომარეობს ცხვირის ძგიდის ნაწილობრივ ან სრულ ლორწქვეშა რეზექციაში.
შეხორცებები შეიძლება იყოს ხრტილოვანი, ძვლოვანი ან შემაერთებელქსოვილოვანი. ისინი გვხვდებიან ცხვირის ცალკეულ ღრუებს შორის არსებული შესართავების (წინა და უკანა სინექიები) და ატრეზიების სახით, რაც ხასიათდება ცხვირის ღრუს ამა თუ იმ ნაწილში სანათურის სრული დახურვით. ცხვირის ღრუს წინა ნაწილების და სინექიების ატრეზიები ჩვეულებრივ წარმოადგენენ სხვადასხვა ინფექციური დაავადების დროს (დიფტერია, სიფილისი და სხ.) განვითარებული დესტრუქციული პროცესების შედეგს. უხშირესად ქოანების ატრეზიას (თანდაყოლილი) გააჩნია ძვლოვანი ხასიათი და ლოკალიზებულია ცალ მხარეს. დიაგნოზის დასმა ხდება გარეგანი დათვალიერების, რინოსკოპიის, ცხვირხახის თითით გამოკვლევის, ცხვირის ღრუს ზონდირების და რენტგენოკონტრასტული გამოკვლევის საფუძველზე. ჩვეულებრივ ხდება სინექიების გაკვეთა, რის შემდეგაც თავსდება სხვადასხვა სახის შუასადებები. ქოანების, განსაკუთრებით ძვლოვანის, ატრეზიის დროს მიმართავენ მათ ამოტეხვას. წარმოქმნილ ხვრელში მყარი სანათურის მიღების მიზნით აღნიშნულ ხვრელში 3–4 კვირის განმავლობაში ათავსებენ რეზინის მილს.

სიმსივნეები. კეთილთვისებიან სიმსივნეებს მიეკუთვნებიან პაპილომა, ადენომა, ანგიომა, აგრეთვე ძალიან იშვიათი სიმსივნეები ნევრინომა, ოსტეომა, ფიბრომა, ქონდრომა და სხ. კლინიკური სურათი დამოკიდებულია სიმსივნის სახეობაზე, ზომაზე და ლოკალიზაციაზე. ყველაზე ხშირად, მაგ. ცხვირის ღრუს პაპილომების დროს, აღინიშნება ცხვირით სუნთქვის გაძნელება, ცხვირის ღრუდან ლორწოვან–ჩირქოვანი, ზოგჯერ სისხლიანი გამონადენის არსებობა. ადენომები, კერძოდ კი ადენომატოზური პოლიპები ლოკალიზებულნი არიან ცხვირის ძგიდის ხრტილოვან ნაწილში და ხასიათდებიან უეცრად განვითარებული ჭარბი სისხლდენებით ცხვირის ღრუდან. ზოგიერთ შემთხვევაში (ხშირად ცხვირის ღრუს პაპილომების, ადენომების დროს) შესაძლებელია მოხდეს პროცესის მალიგნიზაცია. ამბულატორიულ–პოლიკლინიკურ პირობებში დიაგნოზის დასმა ხდება რინოსკოპიის და ბიოფსიის მონაცემების საფუძველზე.
მკურნალობა ძირითადად ოპერაციულია. ზოგჯერ გამოიყენება კრიოქირურგიის მეთოდები. პროგნოზი კეთილსაიმედოა. პროფილაქტიკა მოიცავს ქრონიკული ანთებითი პროცესების ეფექტურ მკურნალობას მოსაწვავი საშუალებების გამოყენების გარეშე, ცხვირის ლორწოვანი გარსის ტრავმირებადი ფაქტორების თავიდან აცილებას, პროფესიულ მავნე ნივთიერებებთან კონტაქტის მქონე პირების დისპანსერიზაციას.
ცხვირის ავთვისებიანი სიმსივნეები შეადგენენ ყველა ავთვისებიანი ახალწარმონაქმნების 0,5%. ისინი ჩვეულებრივ ვითარდებიან შეცვლილი ლორწოვანი გარსის ფონზე (მაგ., ქრონიკული პოლიპოზური სინუსიტების, ტრავმების დროს), კეთილთვისებიანი სიმსივნეებიდან, აგრეთვე აღენიშნებათ მავნე საწარმოო ნივთიერებებთან კონტაქტის მქონე პირებს (ნავთობის, ქიმიურ, კვებით მრეწველობაში მომუშავე ადამიანები). ყველაზე ხშირად (80% შემთხვევაში) გვხვდება ბრტყელუჯრედოვანი კიბო, იშვიათად ჯირკვლოვანი კიბო, არადიფერენცირებული კიბო, აგრეთვე არაეპითელური ავთვისებიანი სიმსივნეები – სარკომა, მელანომა, ესთერიონეირობლასტომა და სხ. ისინი უპირატესად ლოკალიზებულნი არიან ცხვირის ღრუს ლატერალურ კედელზე ცხვირის შუა სავალის ან ცხვირის შუა ნიჟარის მიდამოში; ჩვეულებრივ მათი ჩაზრდა ხდება ცხავის ძვლის ლაბირინთში, წინამდებარე წიაღებში, ცხვირხახაში. ესტერიონეირობლასტომა შეიძლება ჩაიზარდოს თვალბუდეში, თავის ქალას ფუძეში, თავის ტვინის შუბლის წილში. ცხვირის ავთვისებიანი სიმსივნეები, სხვა ლოკალიზაციის სიმსივნეებისგან განსხვავებით გამოირჩევიან შედარებით იშვიათი მეტასტაზირებით. უხშირესად ზიანდება ყბისქვეშა და ღრმა საუღლე ფოსოს ზედა ნაწილის ლიმფური კვანძები, ჩონჩხის კუნთები, თავის ტვინი. საწყისი კლინიკური ნიშნები მოგვაგონებენ გახანგრძლივებულ რინიტს. თანდათან ყალიბდება ცხვირის დეფორმაცია, ცხვირის სუნთქვის ცალმხრივი გაძნელება, ცხვირიდან გამონადენი ხდება ჭარბი, ღებულობს ლორწოვან–ჩირქოვან ხასიათს, ზოგჯერ სისხლის მინარევით, შეიძლება განვითარდეს ცხვირიდან სისხლდენები, რაც განსაკუთრებით დამახასიათებელია სარკომისთვის.
დიაგნოზის დადგენა ხდება რინო– და ფარინგოსკოპიის (სიმსივნეს ჩვეულებრივ გააჩნია ნაცრისფერ–მოლურჯო შეფერილობის ხორკლიანი, დაწყლულებული ინფილტრატის ან პოლიპის სახე), აგრეთვე სიმსივნის ბიოფსიის ან პუნქციის გზით მიღებული მასალის ციტოლოგიური გამოკვლევის შედეგების საფუძველზე. სიმსივნის ლოკალიზაციის და გავრცელების დაზუსტების მიზნით გამოიყენება სახის ჩონჩხის რენტგენოლოგიური გამოკვლევა რენტგენოკონტრასტული ნივთიერებების გამოყენებით, კომპიუტერული ტომოგრაფია.
მკურნალობა კომბინირებულია: ოპერაციული ჩარევა სხივურ თერაპიასთან კომბინაციაში; ზოგჯერ გამოიყენება მკურნალობის კრიოქირურგიული მეთოდები. პროგნოზი, როგორც წესი, არაკეთილსაიმედოა.

ოპერაციები მოიცავენ კონქოტომიას – ცხვირის ქვედა და შუა ნიჟარების ნაწილობრივი ან სრული მოცილება გამოხატული ჰიპერპლაზიური რინიტის დროს; პოლიპოტომიას; აგრეთვე პლასტიკურ ოპერაციებს (რინოპლასტიკა), რომლებსაც მიმართავენ ცხვირის თანდაყოლილი ან შეძენილი დეფექტების დროს.

---

პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.

• გაფრთხილება
• წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა.  ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.