საღეჭი კუნთები

ლალი დათეშიძე

ადამიანის ნორმალური ანატომია. საღეჭი კუნთები mm. masseter; Mastication muscles

საღეჭი კუნთების შეკუმშვისას ხდება ქვედა ყბის გადაადგილება და ღეჭვის აქტის შესრულება. თითოეულ საღეჭ კუნთს აქვს მოძრავი წერტილი ქვედა ყბაზე და უძრავი წერტილი, ანუ დასაწყისი – ქალას ძვლებზე.
არსებობს საღეჭი კუნთების ოთხი წყვილი:
1. საღეჭი კუნთი – m. masseter
2. საფეთქლის კუნთი – m. temporalis
3. მედიალური ფრთისებრი კუნთი – m. pterygoideus medialis
4. ლატერალური ფრთისებრი კუნთი – m. pterygoideus lateralis

საღეჭი კუნთები

1. საღეჭი კუნთი – m. masseter იწყება ყვრიმალის რკალის ქვემო კიდიდან ორი ნაწილით: ზედაპირული და ღრმა ნაწილებით. ზედაპირული ნაწილი – pars superficialis იწყება მყესოვანი კონებით ყვრიმალის რკალის წინა და შუა ნაწილებიდან; ღრმა ნაწილი- pars profunda იწყება ყვრიმალის რკალის შუა და უკანა ნაწილებიდან. ზედაპირული ნაწილის კუნთოვანი კონები მიემართებიან ირიბად ქვემოთ და უკან, ღრმა კონები კი – ქვემოთ და წინ. საღეჭი კუნთის ორივე ნაწილი უერთდება ერთმანეთს და უმაგრდება ქვედა ყბის ტოტის გარეთა ზედაპირსა და მის კუთხეს საღეჭი ხორკლის – tuberositas masseterica მიდამოში.
მოქმედება: ზემოთ სწევს ქვემოთ დაწეულ ქვედა ყბას; კუნთის ზედაპირული ნაწილი მონაწილეობს ყბის წინ გამოწევაში.
ინერვაცია: n. massetericus (n. trigeminus).
სისხლმომარაგება: àà. facialis, masseterica, transversa faciei.

2. საფეთქლის კუნთი – m. temporalis ავსებს საფეთქლის ფოსოს – fossa temporalis; იწყება სოლისებრი ძვლის დიდი ფრთის საფეთქლისმხრივი ზედაპირიდან – Facies temporalis და საფეთქლის ძვლის ქიცვიდან – Pars squamosa. კუნთის კონები მიემართებიან ქვემოთ, კონვერგირდებიან და ქმნიან ძლიერ მყესს, რომელიც გაივლის ყვრიმალის რკალიდან შიგნით და უმაგრდება ქვედა ყბის გვირგვინისებრ მორჩს – Processus coronoideus.
მოქმედება: კუნთის ყველა კონის შეკუმშვისას ზევით იწევს დაწეული ქვედა ყბა; უკანა კონები წინ გამოწეულ ქვედა ყბას უკან სწევენ.
ინერვაცია: nn. temporales profundi (n. trigeminus).
სისხლმომარაგება: aa. temporales profunda et superficialis.

საღეჭი კუნთები

3. ლატერალური ფრთისებრი კუნთი – m. pterygoideus lateralis იწყება ორი ნაწილით, ანუ ორი თავით: ზედა და ქვედა თავებით. კუნთის ზემო თავი იწყება სოლისებრი ძვლის დიდი ფრთის საფეთქელქვედა ქედიდან – crista infratemporalis და შიგნითა ზედაპირიდან და უმაგრდება საფეთქელ – ქვედა ყბის სახსრის სასახსრე ჩანთის მედიალურ ზედაპირსა და სასახსრე დისკოს. ქვედა თავი იწყება სოლისებრი ძვლის ფრთისებრი მორჩის ლატერალური ფირფიტის – Lamina lateralis processus pterygoidei გარეთა ზედაპირიდან, მიემართება უკან, უმაგრდება ქვედა ყბის ფრთისებრ ღრმულს – fovea pterygoidea. კუნთის ზედა და ქვედა თავებს შორის არსებობს ნაპრალი, რომელშიც გაივლის ლოყის ნერვი – n. buccalis.

მოქმედება: ქვედა ყბას გადაანაცვლებს მოპირდაპირე მხარეზე; კუნთის ორმხრივი შეკუმშვისას ქვედა ყბა გამოდის წინ.
ინერვაცია: n. pterygoideus lateralis (n. trigeminus).
სისხლმომარაგება: a. maxillaris.

4. მედიალური ფრთისებრი კუნთი – m. pterygoideus medialis იწყება სოლისებრი ძვლის ფრთისებრი ფოსოდან – fossa pterygoidea, მიემართება უკან და ქვემოთ, უმაგრდება ქვედა ყბის ფრთისებრ ხორკლს – tuberositas pterygoidea.
მოქმედება: ქვედა ყბას სწევს მოპირდაპირე მხარეზე; ორმხრივი შეკუმშვისას ქვედა ყბას სწევს წინ და ზემოთ სწევს დაწეულ ქვედა ყბას.
ინერვაცია: n. pterygoideus medialis (n. trigeminus).
სისხლმომარაგება: აა. alveolares, buccalis, facialis.


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია. ანატომიის ნაწილის მომზადებაზე მუშაობდნენ: ლალი დათეშიძე (1997 წლიდან), არჩილ შენგელია მანანა კიკნაძე (2006 წლიდან). 2008 და 2019 წლის ვერსიები მომზადდა მანანა კიკნაძის რედაქციით.
გაფრთხილება

.