სანერწყვე ჯირკვლები

ლალი დათეშიძე

ადამიანის ნორმალური ანატომია. სანერწყვე ჯირკვლები Glandulae salivare;  Salivary glands

პირის ღრუსა და პირის კარიბჭეს სადინრების საშუალებით უკავშირდება სამი წყვილი მსხვილი სანერწყვე ჯირკვალი; ესენია: ყბაყურის ჯირკვალი, ყბისქვეშა და ენისქვეშა ჯირკვლები.

სანერწყვე ჯირკვლები

ყბაყურის ჯირკვალი – glandula parotis, არასწორი სამკუთხა ფორმისაა; მისი ერთი ნაწილი მდებარეობს საღეჭ კუნთზე, ნაწილი კი მოთავსებულია ქვედა ყბის უკანა ფოსოში – fossa retromandibularis. ქვემოთ ის შესაძლოა ეხებოდეს ყბისქვეშა ჯირკვალს – glandula submandibularis.. სიღრმეში ჯირკვალი ესაზღვრება სადგისისებრ მორჩს, სადგის-ინისა და სადგის-ენის კუთებს, ასევე შიგნითა საძილე არტერიასა და შიგნითა საუღლე ვენას. ჯირკვალს ფარავს ყბაყურის ჯირკვლის ფასცია – fascia parotidea. ჯირკვლის წინა კიდის ზემო ნაწილთან გამოდის ყბაყურის ჯირკვლის სადინარი – ductus parotideus და მიიმართება თითქმის ჰორიზონტალურად, ყვრიმალის რკალის პარალელურად, საღეჭი კუნთის გარეთა ზედაპირზე; აღწევს მის წინა კიდეს, და corpus adiposum buccae გავლით ხვრეტს ლოყის კუნთს და იხსნება პირის კარიბჭეში, ზემო მეორე დიდი ძირითადი კბილის დონეზე, ყბაყურის ჯირკვლის დვრილში – papillae parotidea. ყბაყურის ჯირკვლის სადინრის გაყოლებაზე გვხვდება ცვალებადი ზომის დამატებითი ყბაყურა ჯირკვალი – glandula parotis accessoria. ყბაყურის ჯირკვალში გაივლის გარეთა საძილე არტერიის ტოტები, ქვედაყბისუკანა ვენა და სახის ნერვის ტოტები.

ინერვაცია: rr. parotidei ï… auriculotemporalis (ganglion oticum); a. temporalis superficialis.-ის თანმხლები ნერვები.
კვება: rr. parotidei aa. temporalis superficialis et maxillaris.

სანერწყვე ჯირკვლები

ენისქვეშა ჯირკვალი – glandula sublingualis, მდებარეობს უშუალოდ პირის ღრუს ძირის ლორწოვანი გარსის ქვეშ, ყბა-ინის კუნთზე – m. mylohyoideus.  ჯირკვალი წინა ბოლოთი ესაზღვრება ქვედა ყბის სხეულის შიგნითა ზედაპირს, ხოლო უკანა ბოლოთი – ყბისქვეშა ჯირკვალს. ჯირკვალს აქვს მრავალრიცხოვანი მოკლე სადინრები – მცირე ენისქვეშა სადინრები – ductus sublingualis minores, რომლებიც იხსნებიან ენისქვეშა ნაოჭში – plica sublingualis. გარდა მცირე სადინრებისა, ჯირკვალს აქვს ერთი დიდი ენისქვეშა სადინარი – ductus sublingualis major, რომელიც გაივლის ჯირკვლის შიგნითა ზედაპირს და დამოუკიდებლად, ან ყბისქვეშა ჯირკვლის სადინართან ერთად იხსნება ენისქვეშა კორძზე – caruncula sublingualis.

ინერვაცია: chorda tympani, ganglion submandibulare და a. facialis-ის თანმხლები ნერვები.
კვება: aa. sublingualis, submentalis.

ყბისქვეშა ჯირკვალი – glandula submandibularis, მდებარეობს ქვედაყბისქვეშა სამკუთხედში – trigonum submandibulare, კისრის ფასციის ზედაპირული ფურცლის ბუდეში. ზემო ზედაპირით ეხება  ყბა-ინის კუნთს – m. mylohyoideus. უკანა ნაწილი აღწევს შიგნითა ფრთისებრ კუნთს და  ეხება ყბაყურისა და ენისქვეშა ჯირკვლებს. ყბისქვეშა ჯირკვლის გამომტანი სადინარი ე. წ. ყბისქვეშა სადინარი – ductus submandibularis, იწყება ჯირკვლის უკანა ნაწილიდან, მიიმართება ენისქვეშა ჯირკვლის შიგნითა ზედაპირის გასწვრივ წინ და ზემოთ და იხსნება ენისქვეშა კორძის – caruncula sublingualis ხვრელში.
ინერვაცია: chorda tympani, ganglion submandibulare და a. facialis-ის თანმხლები ნერვები.
კვება: aa. facialis, lingualis.


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია. ანატომიის ნაწილის მომზადებაზე მუშაობდნენ: ლალი დათეშიძე (1997 წლიდან), არჩილ შენგელია მანანა კიკნაძე (2006 წლიდან). 2008 და 2019 წლის ვერსიები მომზადდა მანანა კიკნაძის რედაქციით.
გაფრთხილება

.