თირკმელი – ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები (3)

ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები

დასაწყისი იხ. >>

მენჯ–ფიალათა სისტემის ანომალიები ძირითადად წარმოდგენილია თირკმლის ფიალების დისპლაზიით, რასაც თან სდევს მათი თანდაყოლილი გადიდება (მეგაკალიოზი), ფიალების დისტოპიით ან დივერტიკულით, ჰიდრონეფროზით.

მეგაკალიკოზი ხასიათდება თირკმლის პირამიდების განუვითარებლობით, თირკმლის დვრილების გამკვრივებით, რის გამოც თირკმლის მცირე ფიალებს გააჩნიათ მრგვალი ფორმა და მოცულობაში გადიდებულნი არიან. ჩვეულებრივ ზიანდება თირკმლის ყველა ფიალა. ორმხრივი მეგაკალიკოზი ძალიან იშვიათად გვხვდება. გაფართოებულ მცირე ფიალებში შარდის შეგუბება ხელს უწყობს კენჭების წარმოქმნას და პიელონეფრიტის განვითარებას. ექსკრეტორულ უროგრამებზე აღინიშნება მცირე ფიალების მოცულობის მნიშვნელოვანი გადიდება, ხოლო ზოგჯერ მათი რაოდენობის მატებაც (გააჩნიათ მრგვალი ფორმა). ამასთან, მენჯი უცვლელია, ხოლო შარდსაწვეთი თავისუფლად გამავალია საკონტრასტო ნივთიერებისთვის.
მკურნალობა კონსერვატულია და მიმართულია პიელონეფრიტის მკურნალობისაკენ. კენჭების წარმოქმნის შემთხვევაში ახორციელებენ მათ მოცილებას, ზოგჯერ თირკმლის პოლუსის რეზექციასთან ერთად.

თირკმლის ფიალის დივერტიკული – ანომალია, რომელიც ხასიათდება თირკმლის მცირე ფიალებთან წვრილი ყელით შეერთებული კისტოზური წარმონაქმნების არსებობით.
ჩვეულებრივ, ფიალის დივერტიკული გამოდის თირკმლის მცირე ფიალების ზედა ჯგუფიდან (2–ჯერ უფრო ხშირია მარჯვენა მხარეს). ფიალის დივერტიკულში შარდის შეგუბება, არც თუ იშვიათად, იწვევს პიელონეფრიტის განვითარებას და კენჭების წარმოქმნას. კლინიკურად ვლინდება თირკმლის ფიალების დივერტიკულის სურათი.
დიაგნოსტიკა ეფუძნება ექსკრეტორული უროგრაფიის მონაცემებს. საეჭვო შემთხვევებში ატარებენ რეტროგრადულ პიელოგრაფიას, რომელიც საშუალებას იძლევა ზუსტად ინახოს კისტის ღრუ და თირკმლის ფიალებთან შემაერთებელი წვრილი ყელი. მკურნალობის ყველაზე რადიკალურ მეთოდს წარმოადგენს დივერტიკულის მოცილება თირკმლის ქსოვილის ნაწილის რეზექციასთან ერთად. ოპერაციული მკურნალობის პირობებში პროგნოზი ხშირად კეთილსაიმედოა.
თირკმლის სისხლძარღვების ანომალიები იყოფიან არტერიების, ვენების და არტერიულ–ვენური ფისტულების ანომალიებად.
თირკმლის არტერიის აგენეზიას, აპლაზიას და ჰიპოპლაზიას თან სდევს თირკმლის პარენქიმის შესაბამისი ანომალია. დიაგნოზის დადგენა ხდება თირკმლის არტერიოგრაფიის მეშვეობით. არტერიოგრამებზე ჰიპოპლაზიური თირკმლის არტერია დამოკლებული და დავიწროვებულია მის მთელ სიგრძეზე, რაც განასხვავებს მას თირკმლის მეორადი შეჭმუხვნის დროს არსებული თირკმლის არტერიის სურათისგან.
თირკმლის დამატებითი (აბერანტული) არტერიები გვხვდება საკმაოდ ხშირად, თუმცა მხოლოდ ზოგიერთ შემთხვევაში, აღნიშნულ პათოლოგიას თან სდევს თირკმლის პარენქიმის ცვლილებები. თირკმლის დამატებით არტერიებს გააჩნიათ სანათურის უფრო მცირე დიამეტრი, ვიდრე ძირითად სისხლძარღვებს. ისინი გამოდიან აორტიდან და მიემართებიან თირკმლის ქვედა, იშვიათად კი ზედა პოლუსისკენ. მათ შესაძლოა მოახდინონ შარდსაწვეთზე ზეწოლა, რაც გამოიწვევს შარდის დინების დარღვევას. დიაგნოზის დადასტურება ხდება ექსკრეტორული უროგრამების და თირკმლის ანგიოგრამების შედარებით. თირკმელზე ოპერაციული ჩარევის დროს დამატებითი არტერიის გადაჭრამ შესაძლოა გამოიწვიოს თირკმლის სეგმენტური ნეკროზის განვითარება.

თირკმლის ორმაგი არტერია – დაახლოებით თანაბარი დიამეტრის, თირკმლის ორი სრულფასოვანი არტერია. აღნიშნული ანომალია კლინიკურ მნიშვნელობას იძენს თირკმლებზე ოპერაციების ჩატარების დროს, განსაკუთრებით მათი ტრანსპლანტაციის შემთხვევაში.
თირკმლის მრავლობითი არტერიები, ჩვეულებრივ, სისხლით ამარაგებენ ნალისებურ ან დისტოპიურ თირკმელებს. მათი რიცხვი და დიამეტრი მერყეობს, რამაც შეიძლება დიდი სიძნელეები შექმნას ოპერაციების დროს, ამიტომ, დისტოპიურ თირკმელზე ოპერაციული ჩარევის წინ, ჩვეულებრივ, აკეთებენ ანგიოგრაფიას.

თირკმლის არტერიის თანდაყოლილი სტენოზი –  არტერიის კონცეტრირებული შევიწროება, რომელიც იწვევს თირკმლის ტროფიკის გაუარესებას და ვაზო–რენული ჰიპერტენზიის განვითარებას. უფრო ხშირად ლოკალიზებულია თირკმლის არტერიის შესართავის სიახლოვეს, თუმცა შესაძლებელია იყოს მის ნებისმიერ უბანზე. დიაგნოზი ეფუძნება არტერიოგრაფიის მონაცემებს და თირკმლებიდან გამომავალ სისხლში რენინის შემცველობის განსაზღვრას. მკურნალობა მოიცავს შევიწროებული უბნის რეზექციას ან მის პროთეზირებას. თირკმლების მნიშვნელოვანი ცვლილებების და გამოხატული ჰიპერტენზიის შემთხვევებში მიმართავენ ნეფრექტომიას.

თირკმლის არტერიის თანდაყოლილი ანევრიზმა ძალიან იშვიათი პათოლოგიაა. მისი კლინიკური გამოვლინებები, დიაგნოსტიკა და მკურნალობა თირკმლის არტერიის სტენოზის ანალოგიურია. შესაძლებელია მოხდეს ანევრიზმის სპონტანური გახეთქვა სისხლდენის განვითარებით რეტროპერიტონეალურ სივრცეში და მუცლის ღრუში.

ფიბრომუსკულარული დისპლაზია – არტერიის კუნთოვანი გარსის თანდაყოლილი განუვითარებლობა ფიბროზული ქსოვილის ჩანაცვლებით – უპირატესად ვითარდება თირკმლის არტერიის ქვედა მესამედში, თუმცა შესაძლოა შეგვხვდეს მის მთელ სიგრძეზე. ზოგჯერ ზიანდება თირკმლის დამატებითი არტერიებიც. კლინიკური ნიშნები ჩვეულებრივ ვლინდება ბავშვთა ასაკში და გამოიხატება თირკმლისმიერი ჰიპერტენზიის და ჰემატურიის განვითარებით. დიაგნოზის დადასტურება ხდება მუცლის აორტოგრაფიის და თირკმლის სელექციური არტერიოგრაფიის დახმარებით. მკურნალობა მოიცავს თირკმლის არტერიის პროთეზირებას.
თირკმლის ბეჭდისებური ვენა გვხვდება მხოლოდ მარცხნივ, რაც განპირობებულია მის (მარჯვენასთან შედარებით) უფრო რთული ემბრიოგენეზით და მდებარეობით. ბეჭდისებური ვენა წარმოდგენილია ორი ტოტით: წინა მიემართება ჩვეულებრივ, ხოლო უკანა – ირიბად ქვემოთ, უკნიდან შემოუვლის აორტას და წელის III-IV მალების დონეზე უერთდება ქვემო ღრუ ვენას. ერთ–ერთ ტოტზე ზეწოლა იწვევს თირკმლის შეგუბებითი ვენური ჰიპერტენზიის განვითარებას, რაც შეიძლება გამოიხატოს ალბუმინურიით, ჰემატურიით, მარცხენა სათესლე ბაგირაკის ვენების ვარიკოზული გაგანიერებით. ანომალიის დიაგნოსტირება ხდება ვენოკავოგრაფიის და თირკმლის სელექციური ვენოგრაფიის მეშვეობით. გამოხატული ვენური ჰიპერტენზიის შემთხვევებში მიმართავენ ოპერაციას – მარცხენა სათესლე და თეძოს საერთო ვენებს შორის ანასტომოზის ფორმირება.
თირკმლის მარცხენა, რეტროაორტული ვენა გამოდის ერთი ან, იშვიათად, ორი ტოტის სახით. ის მიემართება ირიბად ქვევით, გადის აორტის უკან და წელის II-IV მალების დონეზე უერთდება ქვემო ღრუ ვენას. კლინიკური გამოვლინებები, დიაგნოზი და მკურნალობა თირკმლის ბეჭდისებური ვენის ანალოგიურია.
გაცილებით იშვიათად აღინიშნება მარცხენა თირკმლის ვენის ექსტრაკავალური ჩართვა, უხშირესად თეძოს საერთო ვენაში. ეს ვლინდება თირკმლიდან ვენური სისხლის უკუდინების გაძნელებით, რაც განპირობებულია ქვემო ღრუ ვენასთან შედარებით თეძოს საერთო ვენაში უფრო მაღალი წნევის არსებობით. დიაგნოზის დადგენა ხდება ვენოკავოგრაფიის მონაცემების მიხედვით. მკურნალობა იგივეა, რაც თირკმლის ბეჭდისებური ვენის შემთხვევაში.
თანდაყოლილი არტერიულ–ვენური ფისტულები წარმოადგენენ თირკმლის ვენური ჰიპერტენზიის ერთ–ერთ მიზეზს. ისინი შესაძლებელია ლოკალიზებულნი იყვნენ თირკმლების სისხლძარღვების ნებისმიერ მონაკვეთზე და მათი დიაგნოსტირება ხორციელდება თირკმლის ანგიოგრაფიის მეშვეობით. მკურნალობა: რენოკავალური ვენური ანასტომოზის ფორმირება.

დაზიანებები. განასხვავებენ თირკმლების ღია (ჭრილობები) და დახურულ (კანქვეშა) დაზიანებებს, რომლებიც შეიძლება იყოს იზოლირებული ან შერწყმული სხვა ორგანოების ტრავმებთან.
სხვადასხვა სიმძიმის დახურული დაზიანებები (უმნიშვნელო სისხლჩაქცევიდან თირკმლის სრულ დაჩეჩქვამდე) უხშირესად არის წელის მიდამოს უშუალო ტრამვის ან სხეულის დაზიანების (მაგ. სიმაღლიდან ვარდნა) შედეგი.
გამოყოფენ თირკმლების დახურული დაზიანების 5 ძირითად ჯგუფს: თირკმლების შეუღწევადი გახეთქვა, რომელიც არ აღწევს მენჯებს და ფიალებს და ხასიათდება უმნიშვნელო სუბკაფსულარული ჰემატომის განვითარებით ფიბროზული კაფსული დაზიანების გარეშე; თირკმლების ასეთივე შეუღწევადი დაზიანება, რომელსაც თან სდევს ფიბროზული კაფსულის გასკდომა და სისხლჩაქცევის განვითარება თირკმლის გარშემო ქსოვილებში; შეღწევადი დაზიანება, რომელსაც თან ახლავს ღრმა ნახეთქების განვითარება პარენქიმაში, ერთ–ერთი ფიალის თაღის დაზიანება და სისხლჩაქცევის განვითარება თირკმლის მენჯში ფიბროზული კაფსულის დაზიანების გარეშე ან კაფსულის გასკდომა და სისხლის და შარდის ჩაღვრა გარშემო ქსოვილებში; თირკმლების დაბეჟილობა – აღნიშნული ორგანოს ღრმა დაზიანებები სეგმენტების მოწყვეტით, ამათან მოცულობით უროჰემატომაში და სისხლით იმბიბირებულ ცხიმოვან ქსოვილში წარმოდგენილნი არიან ორგანოს თავისუფალი ან სისხლძარღვებზე დაკიდებული ნაწილები. ზემოთაღნიშნული ვარიანტების გარდა გვხვდება თირკმლების მსუბუქი დაზიანებები (კონტუზიები) და იშვიათად – ძალიან მძიმე დაზიანებები, რომლებიც ხასიათდებიან სისხლძარღვებიდან თირკმლების მოწყვეტით და რეტროპერიტონეალურ სივრცეში დიდი ზომის ჰემატომის ჩამოყალიბებით.
თირკმლების დახურული დაზიანების კლინიკური ნიშნებია ჰემატურია, ტკივილები წელის მიდამოში და მისი შეშუპება ჰემატომის განვითარების დროს, თირკმლების ფუნქციების დარღვევა. თირკმლების ტრავმის ძირითადი სიმპტომია ჰემატურია, რომლის ინტენსივობაც დამოკიდებულია დაზიანების სიმძიმეზე. ტკივილი, ჩვეულებრივ ლოკალიზებულია წელის მიდამოში და ვრცელდება შარდსაწვეთის გაყოლებაზე. სისხლის შენადედები მასების შარდსაწვეთში გავლის დროს ტკივილი ღებულობს კოლიკისთვის დამახასიათებელ ელფერს. წელის მიდამოს პალპაცია მკვეთრად მტკივნეულია, მუცლის წინა კედლის და წელის კუნთები დაზიანების მხარეზე დაჭიმულია. რეტროპერიტონეალური ჰემატომის ჩამოყალიბების შემთხვევაში აღინიშნება პერიტონეუმის გაღიზიანების სიმპტომები.
თირკმლების დახურული დაზიანების დროს განვითარებულ გართულებებს მიეკუთვნება ინფიცირებული უროჰემატომის ჩამოყალიბება, თირკმლის სისხლძარღვებში თრომბების ჩირქოვანი გალღობა და მეორადი სისხლდენების განვითარება. ასეთ შემთხვევებში ნაჩვენებია სასწრაფო ნეფრექტომია და თირკმლის გარშემო ქსოვილის დრენირება.
დიაგნოზის დადგენა ხორციელდება ანამნეზის, კლინიკური სურათის და რენტგენოლოგიური გამოკვლევის მონაცემების საფუძველზე. საშარდე სისტემის მიმოხილვით სურათზე ვლინდება ჩონჩხის შესაბამისი დაზიანების ნიშნები, თირკმლის გარშემო ქსოვილებში განვითარებული სისხლჩაქცევების შემთხვევაში წელის კუნთის კიდის ჩრდილის არარსებობა დაზიანების მხარეს, გამოხატული აეროკოლია (ასევე დაზიანებულ მხარეს). თირკმლის ტრავმის დროს გამოკვლევის ფასეულ, რენტგენოლოგიურ მეთოდს წარმოადგენს ექსკრეტორული უროგრაფია, რომელიც კეთდება შოკიდან ავადმყოფის გამოყვანის და არტერიული წნევის სტაბილიზაციის შემდეგ. აღნიშნული მეთოდის დახმარებით ხდება მეორე, ნორმალურად ფუნქციონირებადი თირკმლის არსებობის და დაზიანებული თირკმლის მენჯ–ფიალათა სისტემაზე ზეწოლის ნიშნების დადგენა, აგრეთვე გარშემო ქსოვილებში ჩაღვრილი საკონტრასტო ნივთიერების აღმოჩენა. მენჯ–ფიალათა სისტემის დაზიანების ხარისხის და უფრო ზუსტი ლოკალიზაციის დადგენის მიზნით კეთდება რეტროგრადული პიელოგრაფია, რომელიც, მიზანშეწონილია, ჩატარდეს ქრომოცისტოსკოპიასთან ერთად. ეს უკანასკნელი საშუალებას იძლევა გამოვავლინოთ დაზიანებული თირკმლის შარდსაწვეთის შესართავიდან სისხლდენის არსებობა. შესაძლებლობიდან გამომდინარე აკეთებენ ანგიოგრაფიას, რომელიც საშუალებას იძლევა განისაზღვროს თირკმლის დაზიანების ხასიათი, მასშტაბები და ლოკალიზაცია, აგრეთვე შემცირდეს გამოკვლევების დრო და მიღებული შედეგების საფუძველზე ჩამოყალიბდეს მკურნალობის ყველაზე რაციონალური მეთოდი და მოცულობა. ულტრაბგერითი სკანირება და კომპიუტერული ტომოგრაფია ხელს უწყობენ თირკმლების ტრავმის არსებობის დადგენას, თუმცა ინფორმაციულობით ჩამორჩებიან თირკმლების ანგიოგრაფიას.
მკურნალობა, ხშირ შემთხვევებში, კონსერვატულია; აუცილებელია ავადმყოფის ჰოსპიტალიზაცია, მკაცრი წოლითი რეჟიმი 2–3 კვირის განმავლობაში, ჰემოსტაზური საშუალებები და ანტიბიოტიკები. მაღალი ინტენსიობის შინაგანი სისხლდენის შემთხვევაში, რომლის შესახებაც მსჯელობენ მაკროჰემატურიის ხარისხის, წელის ჰემატომის სიდიდის და ავადმყოფის მდგომარეობის მიხედვით, აუცილებელია თირკმლების რევიზია. ჩვენებების მიხედვით კეთდება ნეფრექტომია ან ორგანოშემანარჩუნებელი ოპერაციები – თირკმლის სეგმენტის რეზექცია, გამსკდარი პარენქიმის ან მენჯის გაკერვა. ასეთ შემთხვევებში, ოპერაციასთან ერთად აუცილებელია მენჯის და თირკმლის გარშემო ქსოვილების დრენირება.
თირკმლების დახურული დაზიანებების დროს პროგნოზი კეთილსაიმედოა. რიგ შემთხვევებში ვითარდება შეხორცება, მყარი არტერიული ჰიპერტენზიის ჩამოყალიბებით, პარაურეთრალურ ქსოვილში განვითარებული ნაწიბუროვანი ცვლილებების შედეგად ყალიბდება პოსტტრავმული ჰიდრონეფროზი.
ღია დაზიანებები გვხვდება ცეცხლნასროლი, აგრეთვე ნაჩხვლეტი და ნაკვეთი ჭრილობების სახით. თირკმლების ღია დაზიანებების ძირითადი სიმპტომებია ჰემატურია სისხლის კოლტებით, ჭრილობიდან სისხლის და შარდის გამოყოფით. ექსკრეტორული უროგრაფიის ჩატარება აუცილებელია და მას გააჩნია იგივე უპირატესობანი, რაც თირკმლების დახურული დაზიანებების შემთხვევებში.
თირკმლების ღია დაზიანებების დროს აუცილებელია ავადმყოფის სასწრაფო ჰოსპიტალიზაცია; სისხლის კოლტების, უცხო სხეულების, ტანსაცმლის ნაფლეთების და ა.შ. მოცილების შემდეგ ნაჩვენებია თირკმლის რაც შეიძლება სწრაფი რევიზია. თირკმლის დაბეჟილობის ან მენჯ–ფიალათა სისტემაში შემავალი პარენქიმის გასკდომის, მაგისტრალური სისხლძარღვების დაზიანების შემთხვევებში კეთდება ნეფრექტომია. თირკმლის სეგმენტის მოცილების, შეხებითი დაზიანების შემთხვევებში თირკმლის პარენქიმის ღრმა დაზიანების გარეშე, ნაჩვენებია ორგანოშემანარჩუნებელი ოპერაცია – ჭრილობის გაკერვა, მენჯის და გარშემო ქსოვილების დრენირება, რაც საშუალებას იძლევა თავიდან იქნას აცილებული შარდით ინფილტრაცია და ჩირქოვანი გართულებები. თირკმლების ღია დაზიანების ყველა შემთხვევაში ინიშნება ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები.
თირკმლების ღია დაზიანების გართულებებს მიეკუთვნებიან ანურია, რომელიც შეიძლება იყოს ორივე ან ერთადერთი მოფუნქციონირე თირკმლის დაზიანების შედეგი, პარანეფრიტი, უროსეფსისი, ფისტულების ჩამოყალიბება.

დაავადებები. წამყვანი პათოლოგიური პროცესის ხასიათიდან გამომდინარე თირკმლების დაავადებების უმეტესობა (სიმსივნეების გარდა) შეიძლება დავყოთ ორ ძირითად ჯგუფად: ანთებითი დაავადებები და დისტროფიული დაავადებები (მათი უმეტესობა განიხილება როგორც ნეფროპათიები), რომელთა განვითარებაც უხშირესად განპირობებულია თირკმლების სისხლმომარაგების დარღვევებით, ორგანიზმში მიმდინარე სხვადასხვა სახის ნივთიერების ცვლის დარღვევებით (მეტაბოლური ნეფროპათიები) ან ნეფრონების ტოქსიკური დაზიანებებით (ტოქსიკური ნეფროპათიები).
თირკმლების სისხლმომარაგების დარღვევები აღინიშნება გულის და სისხლძარღვთა მწვავე უკმარისობის, თირკმლის სისხლძარღვების სანათურის შევიწროების, თრომბით, ემბოლიით მათი დახშობის დროს. ამასთან ვითარდება ნეფრონის უჯრედების ჰიპოქსიური დისტროფია, რასაც მივყავართ უჯრედული მემბრანების განვლადობის მომატებამდე, თირკმლების გორგლოვანი და მილაკოვანი ფუნქციების დარღვევებამდე, ხოლო თირკმლის ჰემოდინამიკის მძიმე ხარისხის დარღვევების შემთხვევებში თირკმლის ქსოვილების ნეკროზამდე, თირკმლის ინფარქტის მსხვილი კერების ფორმირებით.
გულის უკმარისობის დროს მცირდება თირკმლისმიერი სისხლის მიმოქცევა და თირკმლებში ვითარდება ვენური შეგუბება, რაც კლინიკურად გამოიხატება დიურეზის დაქვეითებით, ნიქტურიით, პროტეინურიით, ზოგჯერ მიკროჰემატურიით. აღნიშნული სიმპტომების გამოხატულება გულის უკმარისობის პირდაპირპროპორციულია, ხოლო მისი ეფექტური მკურნალობის შემთხვევაში შესაძლოა საერთოდ გაქრნენ. სისხლძარღვთა მწვავე უკმარისობა (კოლაფსი, შოკი) გამოიხატება ანურიით (არტერიული წნევის ვარდნის გამო გორგლებში ფილტრაციული წნევის მკვეთრი დაქვეითების შედეგად), ხოლო ხანგრძლივი კოლაფსის შემდეგ დიურეზის აღდგენის შემთხვევაში შარდში დიდი რაოდენობითაა ცილა, ერითროციტები, ჰიალინური და უჯრედული ცილინდრები (ნეფრონების ჰიპოქსიური დაზიანების შედეგად). უხშირესად, შარდის ცვლილებები ატარებენ ტრანზიტორულ ხასიათს. ჰიპერტონული დაავადების დროს თირკმლების დაზიანების ნიშნები ახასიათებს დაავადების III სტადიას (ან დაავადების ავთვისებიან მიმდინარეობას), როდესაც ხდება ე.წ. პირველადად შეჭმუხნული თირკმლის ჩამოყალიბება; დამახასიათებელია პერიოდული ან მყარი პროტეინურია, მიკროჰემატურია, რეტინოპათია, თირკმლის ქრონიკული უკმარისობის თანდათანობითი განვითარება. ქრონიკულ ნეფრიტთან დიფერენციალური დიაგნოზი გაძნელებულია, რამეთუ ძირითადად ეფუძნება ანამნეზურ მონაცემებს. გასათვალისწინებელია, რომ ქრონიკული ნეფრიტისთვის დამახასიათებელი კლინიკური ნიშნებისგან განსხვავებით, პირველადი ნეფროსკლეროზის სიმპტომები, ჩვეულებრივ ვლინდება უფრო მოზრდილ ასაკში და არტერიული ჰიპერტენზიის გამოაშკარავებიდან მრავალი წლის შემდეგ, შეშუპებები არ აღინიშნება. მკურნალობა მხოლოდ სიმპტომატურია.
თირკმლის არტერიის სტენოზი (მაგ., მისი ათეროსკლეროზის, ფიბრომუსკულარული დისპლაზიის გამო) კლინიკურად ვლინდება სიმპტომური არტერიული ჰიპერტენზიის ნიშნებით, რომელსაც ახასიათებს დიასტოლური არტერიული წნევის განსაკუთრებით მაღალი ციფრები, არც თუ იშვიათად, ავთვისებიანი მიმდინარეობა და რეზისტენტობა ჰიპოტენზიური თერაპიის მიმართ, რეტინოპათიის განვითარება. პათოლოგიის აღნიშნული სახის დიაგნოსტირებაში ხშირად გვეხმარება სტენოზირებელ არტერიაზე სისტოლური შუილის მოსმენა და იზოტოპური რენოგრამების მნიშვნელოვანი ასიმეტრია. დიაგნოზის საბოლოო დადასტურება ხდება თირკმლის არტერიოგრაფიის მეშვეობით. მკურნალობა ქირურგიულია: კეთდება რეკონსტრუქციული ოპერაცია არტერიის პლასტიკით; ათეროსკლეროზული სტენოზის შემთხვევაში ნაჩვენებია ტრანსაორტული ენდარტერიექტომია, აგრეთვე არტერიის ტრანსლუმინალური ბალონური დილატაცია.
თირკმლის არტერიის თრომბოზს და თრომბოემბოლიას გააჩნიათ მსგავსი კლინიკური გამოვლინებები. უეცრად განვითარებული მკვეთრი ტკივილები წელის და მუცლის არეებში, ზოგჯერ ღებინება; მატულობს სხეულის ტემპერატურა, არც თუ იშვიათად აღინიშნება ნეიტროფილური ლეიკოციტოზი, რაც საფუძველს იძლევა ვივარაუდოთ მწვავე მუცლის არსებობა. თირკმლის სისხლძარღვების თრომბოზის დიაგნოსტიკაში გვეხმარება დიურეზის დაქვეითება, ჰემატურიის, პროტეინურიის განვითარება პერიტონიტის ობიექტური ნიშნების არარსებობის პირობებში. დიაგნოზის დადასტურება ხდება თირკმლების ფუნქციების ნაწილობრივი დეფექტის ან სრული დათრგუნვის (ორგანოს ტოტალური ინფარქტის დროს) აღმოჩენით ექსკრეტორული უროგრაფიის, რენოგრაფიის, დინამიკური სცინტიგრაფიის, ხოლო ყველაზე დიდი ალბათობით – თირკმლის არტერიოგრაფიის მონაცემებით: ვლინდება თირკმლის არტერიის სანათურის ”ამპუტაციის” სიმპტომი ან კონუსური უსისხლძარღვო უბანი თირკმლის ინფარქტის ზონაში. მკურნალობა – თრომბის (ემბოლის) მოცილება თრომბოზის (ემბოლიის) პირველი სიმპტომების გაჩენიდან არა უგვიანეს 2 საათისა; უფრო დაგვიანებულმა ჩარევისას შესაძლებელია საჭირო გახდეს ნეფრექტომია. თირკმლების წვრილკეროვანი ინფარქტების შემთხვევებში ინიშნება ანტიკოაგულაციური თერაპია.
თირკმლის ვენის თრომბოზი, ძირითადად იგივე სიმპტომებით გამოიხატება, რაც არტერიული თრომბოზი, თუმცა თირკმლების ვენური თრომბოზი უფრო მძიმედ მიმდინარეობს, ხშირად აღინიშნება თირკმლების ზომაში მომატება, ისინი პალპაციით გადიდებულნი და მტკივნეულნი არიან. ზოგჯერ აღინიშნება მუცლის წინა კედლის და სათესლე ბაგირაკის ვენების გაგანიერება. დიაგნოზის დადასტურება ხდება იგივე გამოკვლევებით, რაც ტარდება არტერიული თრომბოზის შემთხვევაში. მკურნალობა მოიცავს ანტიკოაგულანტების და ფიბრინოლიზური საშუალებების დანიშვნას; თრომბოლიზური თერაპიის უეფექტობის შემთხვევაში მიმართავენ თრომბექტომიას ან ნეფრექტომიას.

გაგრძელება იხ.  >>


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.

  • გაფრთხილება
  • წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა.  ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.