გული – ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები (4)

ორგანოთა პათოლოგიები, კვლევის მეთოდები. გული

დასაწყისი  იხ. >>

გამოკვლევის ინსტრუმენტული მეთოდები. გამოკვლევის ინსტრუმენტულ მეთოდებს მიეკუთვნებიან გულის რენტგენოლოგიური, ულტრაბგერითი, რადიონუკლიდური, ელექტროფიზიოლოგიური და სხ. გამოკვლევები. თითოეულ კონკრეტულ შემთხვევაში მეთოდის შერჩევა ხდება მათი მიზნობრივი დანიშნულების და ინფორმატიულობის მიხედვით და დამოკიდებულია ავადმყოფის მდგომარეობაზე, სავარაუდო პათოლოგიის ხასიათზე და მონაცემების მოცულობაზე, რაც აუცილებელია დიაგნოზის დადგენის ან დადასტურების მიზნით.

გულის ზოგიერთი გამოკვლევა მოითხოვს მის ღრუში გადამცემების (გულის ზონდირება) ან ინდიკატორების შეყვანას ანუ წარმოადგენს გამოკვლევის ინვაზიურ მეთოდს. აღნიშნული სახის გამოკვლევების ჩატარება ხორციელდება გულის ღრუების პუნქციის ან გულის ღრუების კათეტერიზაციის (მსხვილი პერიფერიული სისხლძარღვებიდან გულის ღრუებში კათეტერის შეყვანა) გზით. გულის მარჯვენა ღრუების კათეტერიზაციის მიზნით კათეტერს ატარებენ იდაყვის, საუღლე ან ლავიწქვეშა ვენებში, ხოლო მარცხენა ღრუების კათეტერიზაციის მიზნით – ბარძაყის არტერიაში. გულის ღრუებიდან ღრუებში კათეტერის გატარება ხდება ბუნებრივი გზებით, ზოგჯერ კი ტრანსსეპტალური ნაჩხვლეტით. გულის კათეტერიზაცია კეთდება კვალიფიციური პერსონალის მიერ სპეციალურად განათებული საოპერაციოს პირობებში.

რენტგენოლოგიური გამოკვლევა მოიცავს გულის რენტგენოსკოპიას და რენტგენოგრაფიას, ხოლო აუცილებლობის შემთხვევაში რენტგენოკიმოგრაფიას, ტომოგრაფიას, რენტგენოკონტრასტულ გამოკვლევას, მათ შორის ანგიოკარდიოგრაფიას, კორონაროგრაფიას და სხვა. მრავალპროქციული რენტგენოლოგიური გამოკვლევა საშუალებას იძლევა გულის სილუეტის მეშვეობით შევისწავლოთ მისი მნიშვნელოვანი ანატომიური ნაწილები, ფორმა, მდებარეობა, საზღვრები, ორგანოს ზომები, აგრეთვე გულის და მისი ცალკეული საკნების მოძრაობის ხასიათი.

რენტგენოლოგიურად განასხვავებენ გულმკერდში გულის მდებარეობის სამ ძირითად სახეს: ვერტიკალური, ირიბი და ჰორიზონტალური. ირიბი მდებარეობის შემთხვევაში გულის სირძივი ღერძის დახრის კუთხე ჰორიზონტალურთან მიმართებაში შეადგენს 43–48˚; ამასთან გულის უდიდესი ნაწილი მდებარეობს შუა ხაზიდან მარცხნივ. გულის ვერტიკალური მდებარეობის შემთხვევაში (რომელიც აღენიშნებათ ასთენიური კონსტიტუციის პირებს) მისი სიგრძივი ღერძის დახრის კუთხე შედაგენს 49–56˚, ამასთან ხერხემლის შუა ხაზზე გატარებული წარმოსახვითი ხაზი, ასე ვთქვათ, შუაზე ყოფს გულს. გულის ჰორიზონტალური მდებარეობა (დახრის კუთხე 35–42˚) დამახასიათებელია მოკლე და განიერი გულმკერდის მქონე პირებისთვის; ამასთან გულის დიდი ნაწილი მდებარეობს შუა ხაზიდან მარცხნივ და ფართოდაა მიბჯენილი მაღლა მდგარ დიაფრაგმასთან.

ჩვეულებრივი რენტგენოლოგიური გამოკვლევისას გულის ჩრდილი ერთგვარია, რკალების სახით მკაფიოდ გამოხატული კონტრურებით. სხვადასხვა პროექციაში (პირდაპირი, ირიბი და გვერდითი) მათი შესწავლა საშუალებას იძლევა დავადგინოთ გულის და მსხვილი სისხლძარღვების რენტგენოანატომიური სურათი.
პირდაპირ პროექციაში მარცხენა კონტურზე მოჩანს ოთხი რკალი, მარჯვენაზე – ორი.
მარცხნივ პირველი რკალი წარმოქმნილია აორტით, მეორე – ფილტვის ღეროთი და ნაწილობრივ ფილტვის მარცხენა არტერიით, მესამე – მარცხენა ყურით, მეოთხე – მარცხენა პარკუჭით. მარჯვნივ სისხლძარღვოვანი რკალი წარმოადგენს აორტის აღმავალ ნაწილს, ხოლო გულისმიერი რკალი – მარჯვენა წინაგულს. გულის წინა ზედაპირის უდიდესი ნაწილი უკავია მარჯვენა პარკუჭს. არტერიული კონუსი ჩრდილის ფუძის ქვედა ნაწილთან ახლოს განლაგებულია მიტრალური სარქველი, მარჯვნივ და ოდნავ ქვემოთ – სამკარიანი სარქველი, ხოლო ოდნავ ზევით და წინ (სხვა პროექციებში) – აორტის სარქველი.
მარჯვენა (წინა) ირიბ პროექციაში გულის და მსხვილი სისხლძარღვების წინა კონტური წარმოქმნილია ოთხი რკალით: აორტის აღმავალი ნაწილით, ფილტვის ღეროთი, მარჯვენა პარკუჭის გამომავალი ნაწილით და მარცხენა პარკუჭის კონტურით. უკანა კონტური შექმნილია ზემო ღრუ ვენით, მარცხენა და მარჯვენა წინაგულებით. გულის უკანა კონტური ხერხემლიდან გამოყოფილია ღია ზოლით – რეტროკარდიული სივრცით.
მარცხენა (მეორე) ირიბ პროექციაში გულის წინა კონტური წარმოქმნილია ზემოდან აორტის აღმავალი ნაწილით, მარჯვენა წინაგულის ყურით, ქვემოდან – მარჯვენა პარკუჭით. გულის უკანა კონტურით ზემოთა რკალი წარმოდგენილია მარცხენა წინაგულით, ქვემოთა – მარცხენა პარკუჭით. გულის უკანა კონტურსა და ხერხემალს შორის მოჩანს ნათელი ზოლი – რეტროკარდიული სივრცე. აორტის აღმავალი ნაწილი, რკალი და დაღმავალი ნაწილი შემოსაზღვრავს ნათელ უბანს, რასაც ეწოდება აორტული ფანჯარა.
მარცხენა გვერდით პროექციაში წინა კონტური წარმოქმნილია სამი რკალით: აორტის აღმავალი ნაწილით, ფილტვის ღეროთი, მარჯვენა პარკუჭის არტერიული კონუსით და მარჯვენა პარკუჭით. გულმკერდის წინა კედელსა და მარჯვენა პარკუჭს შორის არის წვრილი ნათელი ზოლი – რეტროსტერნალური სივრცე. უკანა კონტური წარმოდგენილია ზემოთა (მარცხენა წინაგული, მარჯვენა წინაგული) და ქვემოთა (მარცხენა პარკუჭი) რკალებით.

ახალშობილების რენტგენოგრამაზე გულს გააჩნია უფრო მომრგვალო ფორმა, ვიდრე მოზრდილებს და წინა პროექციაში ქმნის მარჯვნივ ორს, მარცხნივ კი სამ რკალს. სისხლძარღვოვანი ჩრდილი ხშირად დაფარულია დიდი ზომის თიმუსით. ბავშვთა ადრეულ ასაკში გულის რენტგენოლოგიური სურათის თავისებურებებს მიეკუთვნება მარცხენა პარკუჭის გადიდება, რაც რენტგენოლოგიურად წააგავს მის ჰიპეტროფიას მოზრდილებში. გულის მწვერვალი აწეულია დიაფრაგმის მარცხენა თაღზე და მომრგვალებულია. გულის წელი გამოხატულია მარცხენა წინაგულის რკალის ჩავარდნის და პარკუჭის რკალის გაზრდის ხარჯზე. მარცხენა კონტურზე მოჩანს არა ოთხი, არამედ სამი რკალი (აორტა, ფილტვის არტერია, მარცხენა პარკუჭი). სისხლძარღვოვანი სურათი არ გამოდის ხერხემლიდან, ზოგჯერ, მარჯვნივ მოჩანს ზემო ღრუ ვენის ჩრდილი. იშვიათად, ბავშვებში, გულის პათოლოგიის არარსებობის პირობებში, გამოხატულია ე.წ. მისი მიტრალური კონფიგურაცია გულის მარჯვნიდან მარხცნივ მობრუნების გამო. გულის პულსაცია გახშირებულია. მოზრდილი ასაკის ბავშვების გულის რენტგენოანატომია თითქმის სრულიად შეესაბამება მოზრდილებისას.
რენტგენოსკოპია საშუალებას იძლევა შესწავლილ იქნას გულის მდებარეობა, ფორმა და ზომები, მისი პულსაცია, გადანაცვლება, როტაციული მოძრაობები, ჩატარდეს ფუნქციური სინჯები. რენტგენოგრაფია ტარდება არა ნაკლებ 1,5 მ ფოკუსურ მანძილზე, პირდაპირ პროექციაში რენტგენოლოგიური სხივების ცენტრალური კონა მიმართულია გულმკერდის V და VI მალებზე; სურათის გადაღება ხდება ჩასუნთქვის დროს. გულის და სისხლძარღვების მკვეთრი საზღვრების მიღება ხდება გამოსხივების მოკლე ექსპოზიციის (0,1 წმ) და მილზე 75–85 კვ ძაბვის დროს. გულის ტომოგრაფიას იყენებენ მარცხენა წინაგულის და მაგისტრალური სისხლძარღვების გამოკვლევის მიზნით.

გულის პათოლოგიური ცვლილებები შესაძლებელია გამოვლინდეს მთლიანად ორგანოში ან მის ცალკეულ სეგმენტებში, რაც გამოიხატება გულის ნორმალური კონფიგურაციის შეცვლით მიტრალური, აორტული ან სხვა სახის კონფიგურაციებით. მიტრალური კონფიგურაციის დროს გულის წელი გადასწორებულია მარცხენა წინაგულის გადიდების ხარჯზე; გულის აორტული კონფიგურაცია ხასიათდება გულის მკვეთრად გამოხატული წელით, მარცხენა პარკუჭის რკალის გამობურცვით, აორტის აღმავალი ნაწილის გაგანიერებით.
გულის ზომების ცვლილება მისი პათოლოგიის მნიშვნელოვანი კრიტერიუმია. სიდიდის მიხედვით რენტგენოლოგიურად განასხვავებენ ჰიპოპლაზიურ, წვეთოვან, ნორმალურ და გადიდებულ გულს: გულის უზარმაზარ, ტოტალურ გადიდებას ეწოდება კარდიომეგალია. ჰიპოპლაზიური გული გვხვდება ასთენიური კონსტიტუციის, მაღალ პირებში, აგრეთვე კახექსიის დროს. მისთვის, გულის მცირე ზომების გარდა, დამახასიათებელია გულის შუა ვერტიკალური მდებარეობა (დახრის კუთხე დახლოებით 60˚); პირდაპირ პორექციაში ქვედა რკალს ქმნის არა მარჯვენა წინაგული, არამედ მარჯვენა პარკუჭი; გულის წელი გადასწორებულია. ე.წ. წვეთისებრი გული ასევე მცირე ზომისაა: იგი, ასე ვთქვათ, დაკიდებულია მსხვილ სისხლძარღვებზე დიაფრაგმის მაღლა და არ ეხება მას. კარდიომეგალია აღინიშნება გულის დეკომპენსირებული მანკების, მიოკარდიტების ზოგიერთი ფორმის, კარდიომიოპათიების დროს. გულის გადიდების ხარისხზე მსჯელობენ მისი გაზომვის – კარდიომეტრიის საფუძველზე. პარკუჭიდან სისხლის გადინების მანძილის გაზრდა (ზომა გულის მწვერვალიდან აორტის სარქვლამდე ან ფილტვის ღერომდე) ვლინდება სისხლის დინებისთვის წინააღმდეგობის არსებობის პირობებში (აორტის შესართავის სტენოზის ან კოარქტაციის დროს – მარცხენა პარკუჭისთვის, ფილტვის ღეროს სტენოზის, ფილტვისმიერი ჰიპერტენზიის დროს – მარჯვენა პარკუჭისთვის). რენტგენოლოგიურად მარცხენა პარკუჭისთვის ეს გამოიხატება მისი მწვერვალის დაგრძელებით, რომელიც გამოდის ქვემოთ და მარცხნივ, მარცხენა პარკუჭის რკალის მომრგვალებით, ხოლო მარცხენა ირიბ პროექციაში – გულის მთელი ოვალის დაგრძელებით. მარჯვენა პარკუჭისთვის ეს გამოიხატება არტერიული კონუსის გაზრდით მარჯვენა ირიბ პროექციაში და მარჯვენა პარკუჭის რკალის მომატებით მეორე ირიბ პროექციაში. სისხლის მოდინების მანძილის გაზრდა (ზომა ატრიოვენტრიკულური სარქვლიდან გულის მწვერვალამდე), რომელიც აღინიშნება მიტრალური და აორტული უკმარისობის, წინაგულთაშუა ძგიდის დეფექტის და სხ. დროს, რენტგენოლოგიურად გამოიხატება მარცხენა პარკუჭისთვის მისი უფრო გამოხატული გაფართოებით, გულის მწვერვალის ზემოთ აწეული ზედა საზღვრით, ხოლო მარცხენა ირიბ პროექციაში – უკნიდან მარცხენა პარკუჭის კონტურის გაზრდით, რომელიც ჩაფლულია დიაფრაგმაში. მარჯვენა პარკუჭისთვის ეს გამოიხატება წინაგულ–სისხლძარღვოვანი კუთხის მაღალი მდებარეობით, მომრგვალებით და მისი გამოჩენით მარჯვენა კონტურზე, ხოლო მარცხენა ირიბ პროექციაში გაფართოებული მარჯვენა პარკუჭით რეტროსტერნალური სივრცის ამოვსებით.

გულის დაავადებების დიაგნოსტიკისთვის დიდი მნიშვნელობა ენიჭება გულის და მსხვილი სისხლძარღვების პულსური მოძრაობების ანალიზს. გაძლიერებული პულსაცია ვლინდება მარცხენა პარკუჭის სისტოლურ–დიასტოლური მოძრაობის დიდი ამპლიტუდით. მსგავსი პულსაცია დამახასიათებელია აორტული სტენოზისთვის, ღია არტერიული სადინრისთვის. პულსის შესუსტება დამახასიათებელია მიოკარდიუმის და პერიკარდიუმის დაავადებებისთვის. შემოსაზღვრულ უბანზე გულის პულსაციის არარსებობა – გულის ანევრიზმის სპეციფიკური ნიშანი – გამოიხატება იმით, რომ შეკუმშვის დროს ხდება კონტურის გამოწევა და არა შიგნით შეწევა. გულის ჩრდილის კონტურების პულსაციის ობიექტურ მახასიათებლებს ღებულობენ რენტგენოკიმოგრაფიის მეშვეობით.

გულის ტომოგრაფიას იყენებენ მარცხენა წინაგულის და მაგისტრალური სისხლძარღვების შესწავლის მიზნით. გულის მორფოლოგიური სტრუქტურების შესწავლის კუთხით წარმატებით გამოიყენება გულის გრაფიკული ”ჭრილების” კომპიუტერული აგებულება, რომელიც მიიღება მრავალშრიანი რენტგენოლოგიური გამოკვლევის (კომპიუტერული რენტგენული ტომოგრაფია) ან მაგნიტურ–ბირთვული რეზონანსის (მაგნიტურ–ბირთვული ტომოგრაფია) საფუძველზე.

ანგიოკარდიოგრაფია საშუალებას იძლევა მივიღოთ გულის სხვადასხვა ნაწილების და მაგისტრალური სისხლძარღვების გამოსახულება, გამოვავლინოთ მათი აგებულების ინდივიდუალური თავისებურებები და ანომალიები, სისხლის მიმოქცევის გზების ცვლილებები. მეთოდი საშუალებას იძლევა გამოკვლეულ იქნას გულის და გულის მიმდებარე სტრუქტურების კინემატიკა მათი ფუნქციების შეფასების მიზნით, რისთვისაც გამოიყენება სერიული ფოტოგადაღება მოკლე ინტერვალებით ან ჩქაროსნული კინოანგიოგრაფია, აგრეთვე ვიდეომატარებელზე ჩაწერა. აღნიშნული მეთოდის მნიშვნელოვანი ღირსებაა მარცხენა პარკუჭის ხაზოვანი ზომების, ფართობის ცვლილებების, ხოლო ორ პროექციაში გამოკვლევისას – მისი მოცულობების შეფასების შესაძლებლობა: საბოლოო დიასტოლური და საბოლოო სისტოლური მოცულობები და მათი სხვაობები (განდევნის მოცულობა). კინოანგიოგრაფია გამოიყენება ერთი ღრუდან მეორეში სისხლის გადასვლის პროცესების უფრო დეტალური გამოკვევის, ნაკადის დიამეტრის განსაზღვრის გზით საკნებს შორის ხვრელების, დეფექტების ზომების და სისხლის პათოლოგიური გადანაცვლების მიმართულების და დროის განსაზღვრის მიზნით. გულის ღრუების მანომეტრიასთან (რომელიც ხორციელდება იგივე კათეტერებით, როგორც რენტგენოკონტრასტული სითხეების ინექცია) აღნიშნული მეთოდის შერწყმა საშუალებას იძლევა უშუალოდ გამოითვალოს დინებების მოცულობითი სიჩქარეები და მიღებული მონაცემების საფუძველზე – პათოლოგიური დინებების მოცულობები. ანგიოკარდიოგრაფიის მნიშვნელოვან ელემენტს წარმოადგენს სისხლის მიმოქცევის სისტემაში რენტგენოკონტრასტული ნივთიერების შეყვანა. ამ მიზნით გამოიყენება როგორც გულის კათეტერიზაციის მეთოდი პარიფერიული სისხლძარღვებიდან, ასევე პუნქცია გულის ღრუში საპუნქციო ნემსის არხით კათეტერის პირდაპირი შეყვანით. ანგიოგრაფია კორონაროგრაფიის ვარიანტით გამოიყენება გულის კორონარული სისტემის ვიზუალიზაციის მიზნით. ანგიოკარდიოგრაფია – ძვირადღირებული და რთული მეთოდი, რომელიც მოითხოვს ანესთეზიოლოგიურ უზრუნველყოფას, ასეპტიკის დაცვას, მზადყოფნას რეანიმაციული ღონისძიებების ჩატარებისადმი. სწორედ ამიტომაც მისი გამოყენება ძირითადად შემოფარგლულია კარდიოქირურგიის მიზნებით.

გამოკვლევის რადიონუკლიდური მეთოდები, კერძოდ სცინტიგრაფია საშუალებას იძლევა დადგინდეს პათოლოგიური პროცესის არსებობა გულის ამა თუ იმ მიდამოებში რადიოაქტიური ნივთიერების შერჩევითი დაგროვების მიხედვით. თვისებებიდან გამომდინარე ინდიკატორი შესაძლებელია განაწილდეს ორგანოს სხვადასხვა ნაწილებში მათი სისხლმომარაგებიდან გამომდინარე, ან შერჩევითად დაგროვდეს გულის ქსოვილებში ცვლის პროცესებში ჩართვის გამო. მიოკარდიუმის ვიზუალიზაციის მიზნით ინტრავენურად შეყავთ 43K ან 201TI; იშემიის ზომაში გამოსახულების სიმკვრივე შესუსტებულია. 99mTc ინდიკატორის გამოყენებისას ვიზუალიზდება მხოლოდ მიოკარდიუმის მწვავე ინფარქტის ზონები. სცინტიგრაფია საშუალებას იძლევა არა მარტო შემოისაზღვროს ინდიკატორის კონცეტრაციის მიდამოს სილუეტი, არამედ გამოხატავს მისი სიღრმეში გავრცელებასაც ანუ საბოლოო ჯამში იძლევა მონაცემებს ჯანმრთელ და პათოლოგიურად შეცვლილ ქსოვილში სისხლის დაკავებული მოცულობების შესახებ.

გამოკვლევის ულტრაბგერითი მეთოდები, რომლებიც გამოიყენება გულის ფუნქციების და სტრუქტურის არაინვაზიური გამოკვლევისთვის, გამოირჩევა მაღალი ინფორმაციულობით, მარტივი გამოყენებით და ავადმყოფისთვის სრული უსაფრთხოებით, რის გამოც ისინი ფართოდ არიან დანერგილნი დიაგნოსტიკურ პრაქტიკაში. გულის სტრუქტურების ვიზულაიზაცია ხორციელდება ექოკარდიოგრაფიის მეშვეობით – გულის სტრუქტურებიდან არეკლილი ექოსიგნალების რეგისტრაცია აღნიშნულ სტრუქტურებზე ულტრაბგერის მიმართვის შედეგად და ამის დახმარებით დროის რეალურ მასშტაბში მოძრავი გულის გამოსახულების მიღების მეთოდი. აღნიშნული მეთოდი საშუალებას იძლევა შეფასდეს გულის სარქვლოვანი აპარატის, აორტის, ფილტვის არტერიის ფუნქცია და მდგომარეობა, განისაზღვროს გულის საკნების კედლის სისქე და მათი ცვლილებების დინამიკა გულის ციკლის პერიოდში, გულის საკნების ზომები სისტოლის და დიასტოლის დროს, აგრეთვე გამოითვალოს მიოკარდიუმის მასა, ცენტრალური კარდიოდინამიკის მაჩვენებლები (მარცხენა პარკუჭის საბოლოო დიასტოლური და საბოლოო სისტოლური მოცულობები, მისი დარტყმითი მოცულობა, განდევნის ფრაქცია) და მიოკარდიუმის კუმშვადობის უნარი, მათ შორის ერთ–ერთი ყველაზე ზუსტი ტესტი – მარცხენა პარკუჭის ბოჭკოების ცირკულატორული დამოკლების სიჩქარე. მეთოდის ინფორმაციულობა მატულობს, როდესაც ექოკარდიოგრამასთან ერთად სინქრონულად რეგისტრირდება ეკგ, ფჯგ, ცენტრალური სისხლძარვების სფიგმოგრამა და ა.შ., აგრეთვე ე.წ. ულტრაბგერითი დოპლეროგრაფიის – სისხლის დინების სიჩქარის და მიმართულების განსაზღვრა არეკლილ ულტრაბგერით ტალღების სიჩქარეზე მათი გავლენით (დოპლერის ეფექტი) – გამოყენების დროს.
ულტრაბგერითი დოპლეროგრაფია საშუალებას იძლევა დადგინდეს მოძრაობს თუ არა სისხლის ულტრაბგერის მიმღების მიმართულებით ან მისგან საწინააღმდეგოდ, აგრეთვე აღნიშნული მოძრაობის სიჩქარე. სიჩქარის განსაზღვრა ზუსტად ხდება, თუკი ულტრაბგერის მიმღების და სისხლის ნაწილაკების მიერ არეკლილი ულტრაბგერითი კონის ღერძები ემთხვევა სისხლის დინების ღერძს ან თუკი ცნობილია კუთხე აღნიშნულ ღერძებს შორის. ულტრაბგერითი დოპლეროგრაფიის მეშვეობით ვლინდება გულის ღრუებში და მსხვილ სისხლძარღვებში სისხლის რეგურგიტაცია, მისი ტურბულენტური მოძრაობა, ზოგჯერ წინაგულთაშუა ან პარკუჭთაშუა ძგიდეების დეფექტები.

გამოკვლევის ელექტროფიზიოლოგიური მეთოდები გამოიყენება გულის ავტომატიზმის, აგზნებადობის და გამტარებლობის ფუნქციების დარღვევების შეფასების და გამოვლენის მიზნით. აღნიშნული გამოკვლევის ძირითადი მეთოდია ელექტროკარდიოგრაფია, რომელიც ფართოდ გამოიყენება (მათ შორის ამბულატორიულ პრაქტიკაში) მიოკარდიუმის იშემიის და ინფარქტის, არითმიების დიაგნოსტიკაში, აგრეთვე გულის რიტმზე ზედამხედველობის მიზნით მონიტორული დაკვირვების პროცესში.
კლინიკებში ელექტროკარდიოგრაფიის გარდა იყენებებ ე.წ. ელექტროკარდიოტოპოგრაფიას – გულის ელექტრული ველის რეგისტრაციის მეთოდი გულმკერდის ზედაპირზე დიდი რაოდენობით ელექტროდების ფიქსირების მეშვეობით (ელექტროდებს ადებენ 50–400 წერტილზე), აგრეთვე ვექტოკარდიოგრაფიას და გულის ღრუსშიდა ელექტროფიზიოლოგიურ გამოკვლევას. გულის ღრუსშიდა ელექტრული პოტენციალების რეგისტრაცია ხორციელდება რიტმის და გამტარებლობის დარღვევების დიაგნოსტიკის მიზნით, უხშირესად ელექტროჰისოგრაფიის დროს და გულის პროგრამული სტიმულაციის საშუალებით შესრულებულ გამოკვლევებში. ელექტროჰისოგრაფია (ჰისის კონის ელექტროგრამის რეგისტრაცია) ხორციელდება გულის ღრუში სპეციალური კათეტერების შეყვანით ბიპოლარული ან პოლიპოლარული ელექტროდებით. ამ დროს ხდება პარკუჭების გამტარის სისტემის სხვადასხვა დონეების – ჰისის კონა, მისი ფეხები და პურკინიეს ბოჭკოები – პოტენციალების ჩაწერა. ელექტროჰისოგრაფიის ჩატარების ჩვენებაა გულის რიტმის მძიმე დარღვევები. იგი გამოიყენება პარკუჭოვანი და პარკუჭზედა არითმიების დიფერენცირების, წინაგულოვან–პარკუჭოვანი ბლოკადის დონის დიაგნოსტიკის, აგზნების გატარების დამატებითი გზების გამოვლინების, აგრეთვე გამტარებლობაზე სხვადასხვა სამკურნალო საშუალების და ოპერაციული ჩარევების ზეგავლენის შესწავლის მიზნით. ელექტროჰისოგრაფიის დროს გამოყენებული ელექტროდი აგრეთვე გამოიყენება წინაგულების და პარკუჭების ელექტროსტიმულაციის მიზნით. პროგრამირებული სტიმულაცია ხორციელდება გულის ღრუში ორი ელექტროდის შეყვანის გზით, რომელთაგან ერთ–ერთი განკუთვნილია ღურსშიდა ელექტროგრამების რეგისტრაციისთვის, ხოლო მეორე – გულის ციკლის განსაზღვრულ ფაზაში ერთეული და მრავლობითი დარტყმითი იმპულსების სერიის მიყენებისთვის, რაც იწვევს გულის რიგგარეშე შეკუმშვას. აღნიშნული გამოკვლევის შედეგები იძლევა ინფორმაციას გულის გამტარი სისტემის ფუნქციური მდგომარეობის შესახებ, საშუალებას იძლევა გამოვლინდეს გამტარებლობის ფარული გზები და დადგინდეს არითმიის ზუსტი ტოპიკური დიაგნოზი. გულის ღრუსშიდა ელექტროფიზიოლოგიური გამოკვევის ჩვენებები და უკუჩვენებები იგივეა რაც გულის კათეტერიზაციის შემთხვევაში.
ფონოკარდიოგრაფია – გულის მუშაობის გამოკვლევის მეთოდი, რომელიც ეფუძნება გულის ტონების და შუილების რეგისტრაციას და ანალიზს. ძირითადად გამოიყენება გულის სარქვლოვანი მანკების დიაგნოსტიკის მიზნით, აგრეთვე ელექტროკარდიოგრაფიასთან და სფიგმოგრაფიასთან კომპლექსში – გულის ციკლების ფაზების გამოკვლევის მიზნით.
გულის ტუმბოს ფუნქციის გამოკვლევა მდგომარეობს დინამიკური ან ძალოვანი და კინემატიკური სიდიდეების განსაზღვრაში, რაც ახასიათებს გულის საკნების მიერ სისხლის განდევნის აქტს და მათ ავსებას: გულის საკნებში და მათთან დაკავშირებულ სისხლძარღვებში არსებული წნევის, გულის საკნებში და საკნებიდან სისხლის განდევნის მოცულობითი სიჩქარეების, აგრეთვე გულის მექანიკური მუშაობის რიგი პარამეტრების განსაზღვრას, რომლებიც ირიბად ასახავენ მიოკარდიუმის კუმშვად ფუნქციას.
გულის პარკუჭებში არსებული წნევა, უფრო ზუსტად კი განსაზღვრულ დროში მისი მატების სიჩქარე, წარმოადგენს გულის კუმშვადი ფუნქციის შესახებ ინფორმაციის ყველაზე ზუსტ წყაროს, თუმცა მისი განსაზღვრისთვის აუცილებელია პარკუჭების კათეტერიზაცია. უხშირესად, პროპულსური ფუნქციის დახასიათებისთვის იზომება გულის წუთმოცულობა (გულის დარტყმითი მოცულობის და გულის შეკუმშვათა სიხშირის ნამრავლი), რომელიც ქვეითდება გულის ზოგიერთი მანკის და მიოკარდიუმის უკმარისობის დროს. სიდიდის განსაზღვრა ხდება ძირითადი ცვლის პირობებში, ხოლო აუცილებლობის შემთხვევაში – ფუნქციონალური დატვირთვის და ფარმაკოლოგიური სინჯების, მაგ. სტროფანტინის სინჯი, დროს. გულის წუთმოცულობის განსაზღვრის ყველაზე სარწმუნო მეთოდების რიცხვს მიეკუთვნებიან ფიკის მეთოდი და სხვა მეთოდები, რომლებიც ეფუძნებიან ინდიკატორების განთავსებას. პოლიკლინიკის პირობებში, ჩვეულებრივ, გამოიყენება გულის განდევნის მოცულობის განსაზღვრის არაინვაზიური მეთოდები, უხშირესად რეოკარდიოგრაფია, ან გულის კუმშვადი ფუნქციის შესახებ მსჯელობენ გულის ციკლის ფაზური ანალიზის მიხედვით. ირიბად გულის მექანიკური ფუნქციის შეფასებაში გვეხმარება პულსის, გულმკერდის პრეკორდიალური მოძრაობის, სხეულის რეაქტიული მოძრაობის და სხ. გამოკვლევის მეთოდები.
გულის ბიოფსია კეთდება მისი ცალკეული დაავადებების და პათოლოგიური მდგომარეობების დიაგნოსტიკის მიზნით გულის ქსოვილებში არსებული მორფოლოგიური ცვლილებების სიცოცხლეშივე შესწავლის საფუძველზე; ხორციელდება კარდიომიოციტების, მიოკარდიუმის სტრომის და მიკროცირკულატორული დინების სტრუქტურული გარდაქმნის გამოკვლევა, ემდოკარდიუმის ან ეპიკარდიუმის სკლეროზის და ჰიპერელასტოზის გავრცელების და გამოხატულების შესწავლა და სხ. ზოგჯერ გულის ბიოფსია აუცილებელია მიოკარდიტის, კარდიომიოპათიების, გულის სიმსივნეების დიაგნოზის დადგენისთვის.
გულის ინტრადერმული პუნქციური ბიოფსია კეთდება სპეციალური ნემსის საშუალებით, რომელსაც გააჩნია წამახვილებული პირები ქსოვილის დაფიქსირების და ბიოპტატის აღების მიზნით. გულის კათეტერიზაციული (ენდომიოკარდიული) ბიოფსია ხორციელდება სპეციალური კათეტერით –  ბიოტომით, რომელსაც გააჩნია ქსოვილის საფიქსაციო და მოსაკვეთი პირები. ბიოფსიის ორივე სახე კეთდება ელექტროკარდიოგრაფიული გამოკვლევის კონტროლით. მიღებული მასალა იგზავნება მორფოლოგიურ კვლევაზე. გულის პუნქციის და ქსოვილი ამოკვეთის მომენტში ეკგ–ზე ჩნდება ერთეული ან ჯგუფური ექსტრასისტოლები, შეიძლება გამოვლინდეს გულის რიტმის სხვა დარღვევებიც. პუნქციური ბიოფსიის შესაძლო გართულებებია გულის ტამპონადა, პარკუჭების თრთოლვა და ფიბრილაცია, კოლაფსი. კათეტერიზაციული ბიოფსიის შედეგად შეიძლება განვითარდეს დვრილისებრი კუნთის ან მყესოვანი ქორდას დაზიანება, აგრეთვე გართულებები რაც ზოგადად დამახასიათებელია გულის ღრუების კათეტერიზაციისთვის.


პოსტი წარმოადგენს, ლალი დათეშიძისა და არჩილ შენგელიას სამედიცინო ენციკლოპედიის ნაწილს. საავტორო უფლებები დაცულია.

  • გაფრთხილება
  • წყაროები: 1. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ. “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. თბილისი, 2005. “ტექინფორმის” დეპონენტი N: 1247. თეიმურაზ ჩიგოგიძის რედაქციით. 2. დათეშიძე ლალი, შენგელია არჩილ, შენგელია ვასილ; “ქართული სამედიცინო ენციკლოპედია”. მეორე დეპო-გამოცემა.  ჟურნალი “ექსპერიმენტული და კლინიკური მედიცინა”. N: 28. 2006. დეპონენტი პროფესორ თეიმურაზ ჩიგოგიძის საერთო რედაქციით.

.