არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები

 ”პრობლემური წამლები” . ენდრიუ ჩეტლი

ასპირინის ახალი შენიღბული სახეები

არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები წამოადგენენენ ტკივილის გამაყუჩებლებს, ანუ ანალგეტიკებს. მათი მოქმედება ეფუძნება პროსტაგლანდინებად წოდებული იმ ქიმიური ნივთიერებების ბლოკირებას, რომლებიც წარმოიქმნებიან ქსოვილის ნებისმიერი დაზიანების ადგილებში. პროსტაგლანდინები ასტიმულირებენ ნერვული დაბოლოებების მიერ თავის ტვინში სიგნალის გადაცემას. ამრიგად, არასტეროიდულ ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებს შეუძლიათ ტკივილის გარძნობის ბლოკირებაც და ანთების შემცირებაც. მათ სტანდარტულად უნიშნავენ ზურგის, მენსტრუალური, თავის, სუსტი ოპერაციისშემდგომი, პოდაგრის და ნაღრძობით გამოწვეული  ტკივილებისას. მაგრამ, ყველაზე ხშირად, მათ იყენებენ რევმატოიდული ართრიტების, ოსტეოართრიტისა და სხვა რევმატიული მდგომარეობების დროს [3].
ართრიტს შეუძლია ტკივილის გამოწვევაც და დასახიჩრებაც. თუმცა, ართრიტის მრავალი სახე არსებობს, მისი მთავარი კატეგორიებია რევმატიული ართრიტი და ოსტეოართრიტი (დაავადება, რომელიც ყოფილ სსრკ-ში კლასიფიცირებული იყო, როგორც ოსტეოქონდროზი). რევმატიული ართრიტი აზიანებს მსოფლიოს მოზრდილი მოსახლეობის 1%-ს [4].  ოსტეოართრიტი უფრო ხშირად გვხვდება – მისით დაავადებულია მოსახლეობის დაახლოებით 15% [5]. აშშ-ში 65 წლის ასაკის მოსახლეობის 80%-ს აღენიშნება ართრიტის სხვადასხვა ნიშნები [6]. დიდ ბრიტანეთში 65 წელზე მეტი ასაკის მოსახლეობის 45%-ს ართრიტის სიმპტომები აქვს. ეს არის ექიმებთან საკონსულტაციო ვიზიტების მიზეზების დაახლოებით ერთი მესამედი [7].
რევმატოიდული ართრიტის სიმპტომებს შორის თითქმის ყოველთვის აღინიშნება ანთება. ოსტეოართრიტის დროს ანთება შესაძლოა არც აღინიშნოს ან იყოს ძალიან სუსტი. ამ მიზეზით, ოსტეოართრიტს ხანდახან ოსტეოართროზსაც უწოდებენ, რათა ხაზი გაუსვან იმ გარემოებას, რომ ეს არის სახსრების დაავადება და არა ანთება. არც ერთი და არც მეორე მდგომარეობისათვის არასტეროიდულ ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებს არ მოაქვთ განკურნება [8].

არასტეროიდულ ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების სახეები

 სალიცილატები
·                  ასპირინი
·                  დიფლუნიზალი
პროპიონის მჟავას წარმოებულები
·                  ბენოქსაპროფენი*
·                  ფენბუფენი
·                  ფენოპროფენი
·                  ფლურბიპროფენი
·                  იბუპროფენი
·                  კეტოპროფენი
·                  ნამუბეტონი
·                  ნაპროქსენი
·                  პირპროფენი
·                  თიაპროფენის მჟავა
ოქსიკამები
·                  პიროქსიკამი
·                  თენოქსიკამი

ძმრის მჟავას წარმოებულები
·                  დიკლოფენაკი
·                  ეთოდოლაკი
·                  ინდომეტაცინი
·                  სულინდაკი
·                  თოლმეტინი
ბუტაზონები
·                  აზაპროპაზონი
·                  ოქსიფენბუტაზონი
·                  ფენილბუტაზონი
სულფონანილიდები
·                  ნიმესულიდი
სხვები
·                  მეფენამის მჟავა

 * ამოღებული დამამზადებელი ფირმის მიერ უსაფრთხოების მიზეზებით

არ არსებობს კარგად დაყენებული მაკონტროლებელი გამოკვლევები, რომლებიც აჩვენებდნენ, რომ ოსტეოართრიტის სიმპტომების სამკურნალოდ არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები უკეთესია, ვიდრე უბრალო ანალგეტიკები, მაგალითად, პარაცეტამოლი [9]. თუმცა არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების ეფექტურობა ეჭვქვეშაა, „სუფთა“ ანალგეტიკებთან შედარებით მათი უპირეტესობა – უბრალოდ „სამედიცინო შეხედულებების საკითხია“, და არა მეცნიერულად დამტკიცებული ფაქტი. არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოკვლევათა უმეტესობაში, ისინი შედარებულია ერთმანეთთან ან პლაცებოსთან. რამდენიმე სარწმუნო გამოკვლევამ, რომელშიც შედარებული იყო არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები და ანალგეტიკები, შესძლო ეჩვენებინა, რომ სახსრებში ოსთეოართრიტით გამოწვეული ტკივილის კუპირებისათვის არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები გაცილებით ეფექტურია ან „სუფთა“ ანალგეტიკებით მკურნალობის ექვივალენტურია [10].
მე-20 საუკუნის დიდი ნაწილის განმავლობაში მიღებული იყო, რომ ასპირინი არჩევის წამალი იყო რევმატოიდული ართრიტისა და მსგავსი მდგომარეობებისას. ასპირინის ძირითადი ნაკლი იმაში მდგომაეობს, რომ ანთების საკმარისად გო მოქმედების მისაღწევად აუცილებელია მისი რეგულარულად და მაღალ დოზებში მიღება. ასეთი დოზირების დროს ასპირინი იწვევს სხვადასხვა არასასურველ ეფექტს, მაგალითად, კუჭის მოქმედების დარღვევას, კუჭში სისხლდენას და ხმაურს ყურებში. ამ ეფექტების შემცირება შესაძლებელია, თუ ასპირინი მიიღება ჭამის შემდეგ და/ან მიიღება ბუფერული ასპირინი [11].

რომელი წამალი ავირჩიოთ?

ასპირინის არასასურველი ეფექტები განსაკუთრებულ პრობლემას პრობლემას წარმოადგენს ხანდაზმული ადამიანებისათვის, რომელთაც ართრიტით დაავადების უფრო დიდი ალბათობა გააჩნიათ [12]. ნაკლები გვერდითი მოვლენების მქონე ალტერნატიული მკურნალობისკენ სწრაფვის გამო, 1970-იან წლებში გამოჩნდა ახალი ტალღის მრავალი წამალი. მალე ბაზარზე უკვე არსებობდა ბრწყინვალე და თავისი მრავალფეროვნებით გამაოგნებელი არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების რაოდენობა.
წამლების ასეთი მრავალფეროვნებისას, ექიმებისთვის ძნელია იმის გარჩევა, თუ რომელია მათში საუკეთესო. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მიერ შედგენილ ძირითად სამკურნალწამლო პრეპარატების ჩამონათვალში, ანთების საწინააღმდეგო წამლებად რეკომენდებულია აცეტილსალიცილის მჟავა (ასპირინი), იბუპროფენი და ინდიმეტაცინი. ინდომეტაცინი და იბუპროფენი შესულია, როგორც თერაპიული ჯგუფის წარმომადგენლები, შესაძლებელია მათი ჩანაცვლება იმავე ჯგუფის სხვა წამლებით, რაც დამოკიდებულია მათ ფასზე და არსებობაზე [13]. ეს იმას ნიშნავს, რომ შესაძლოა დაახლოებით 15 არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატის განხილვა.
იმის არჩევანში, თუ რომელი წამალი უნდა იქნას გამოყენებული, შესაძლებელია ხუთი ფაქტორის დახმარება: ეფექტურობის, უსაფრთხოების, წამალზე ინდივიდუალური რეაქციის, მოხერხებულობის და ღირებულების.
არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებისათვის ტიპიურია გვერდითი მოვლენების სამი ძირითადი ტიპი: კუჭ-ნაწლავის პრობლემები, კუჭის წყლულის ჩათვლით (იხილე ჩანართი შემდეგ გვერდზე); თირკმელების უკმარისობა ხანგრძლივად მოხმარების შემდეგ; და აღქმითი ფუნქციების დარღვევა, დაქვეითებული მეხსიერების, ყურადღების მოკრების უუნარობის,  უძილობის, პარანოიისა და დეპრესიის ჩათვლით [27]. უფრო იშვიათი გვერდითი ეფექტია ღვიძლის, ხანდახან მძიმე ფორმით, დაზიანება [28].

ინდივიდუალური რეაქციები

 ამ პროდუქტების მნიშვნელოვან ნიშან-თვისებას, სავარაუდოდ, წარმოადგენს მათზე პაციენტის ინდივიდუალური რეაქცია. „შესაძლებელია ასპირინის მსგავს წამლებზე ადამიანთა რეაქციების მნიშვნელოვანი ვარიაციები, თუნდაც ეს უკანასკნელნი – ერთი კლასის , ქიმიური აგებულებით ერთმანეთთან ახლოს მდებარე  ნაერთებია“ [29]. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია გვქონდეს ასარჩევი პროდუქტების საკმაოდ რაოდენობა, მაგრამ არც ძალიან ბევრი. ჰოლანდიაში ჩატარებულმა გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ საკმარისია არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების გონივრულად საკმარისი რაოდენობა, რათა დაკმაყოფილდეს რევმატოდიული ართრიტით დაავადებულთა მოთხოვნილებები [30]. სრულებით საკმარისი იქნებოდა ჯანდაცვის  მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ რეკომენდებული, სპეციალურად შერჩეული წამლების არც ისე დიდი რაოდენობა.

მომგებიანი ბაზარი

არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები კარგ ბიზნესს უზრუნველყოფენ. არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო ახალი პრეპარატების წარმოების მნიშვნელოვანი მიზეზს სწორედ ამ პროდუქტებისათვის პოტენციური ბაზრის მოცულობა წარმოადგენს. ეს პრეპარატები ითვლება მსოფლიოში ყველაზე ხშირად დანიშნული წამლების ჯგუფად [31].  ყოველდღიურად, 30 მილიონზე მეტი ადამიანი მთელს მსოფლიოში მოიხმარს რომელიმე არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატს, მათ შორის 40% – 60 წელზე მეტი ასაკისაა [32].

არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები და წყლულები

კუჭ-ნაწლავის ტრაქტზე არასასურველი ეფექტები წარმოადგენენ არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების ყველაზე გავრცელებულ პრობლემას. ამ პრეპარატების მომხმარებელი ადამიანებში სამჯერ უფრო მეტია კუჭ-ნაწლავის სერიოზული არასასურველი  რეაქციების განვითარების რისკი. 60 წელზე მეტი ასაკის პაციენტები იმყოფებიან ყველაზე მაღალი რისკის ჯგუფში [1].  არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების გამომყენებელი ყოველი 10 ადამიანიდან 7-ს წვრილი ნაწლავში ანთებითი პროცესები უვიტარდება [2], ხოლო ყოველი მესამე იტანჯება საჭმლის მონელების დარღვევით (დისპეფსია) [3].
არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებთან დაკავშირებული წყლულების მკურნალობამ აღმოაჩინა მთელს მსოფლიოში წამყვანი წყლულის საწინააღმდეგო პრეპარატების ბაზრის ახალი სეგმენტი, H2-რეცეპტორების ბლოკატორებისა (როგორებიცაა რანიტიდინი და ციმეტიდინი) და ომეპრაზოლის, რომელიც პროტონული ტუმბოს ახალი ინჰიბიტორია. წყლულის სამკურნალო ტრადიციული პრეპარატები ყველაზე წარმატებული იყო თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულის მკურნალობისათვის, რომელიც კუჭის წყლულზე უფრო იშვიათად გვხვდება [6]. არსებობს შეზღუდული რაოდენობის მონაცემები, რომლებიც საშუალებას გვაძლევენ ვივარაუდოთ, რომ პროსტაგლანდინის ანალოგი მიზოპროსტოლი, შესაძლოა, უფრო ეფექტური იყოს როგორც კუჭის, ისე თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულის მკურნალობისა და პროფილაქტიკისათვის [7]. თუმცა, თვითონ მიზოპროსტოლსაც შეუძლია არასასურველი ეფექტების გამოწვევა. დადგენილია, რომ ამ პრეპარატის მომხმარებელი ადამიანების 25%-დან 40%-ს უჩნდებათ დოზაზე დამოკიდებული ფაღარათი. დ-რი შერინ გაბრიელი, მაიოს კლინიკის რევმატოლოგიის განყოფილებიდან, აღნიშნავს, რომ „ფაღარათს უნდა მოერიდონ ართრიტით დაავადებული და ასევე დამოუკიდებლად საკუთარი თავის მოვლის შეზღუდული საშუალებების მქონე ინვალიდი პაციენტები“, რადგან ის აუარესებს მათ ცხოვრებას, ვისაც ეს ემართება [8].
მიზოპროსტოლს აწარმოებს ფირმა Searle, და ამიტომაც არ არის გასაკვირი, რომ დიდ ბრიტანეთში 1991 წელს იმ პრეს-კონფერენციაზე, რომლის სპონსორიც ეს ფირმა გახლდათ, გამომსვლელები აღნიშნავდნენ, რომ „მიზოპროსტოლი უნდა მიეცეს ყველა არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების მომხმარებელ პაციენტს, რომელთაც აქვთ ულცოროგენული გართულებების მაღალი რისკი, და განსაკუთრებით კი ხანდაზმულებს“. გამოთვლების თანახმად,  ეს მაღალი რისკის მქონე ჯგუფი შეადგენს არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების მომხმარებელთა მესამედს [9].
სხვა მიმომხილველებს ეჭვი შეაქვთ წყლულების მკურნალობის ამ მიდგომის გონივრულობაში, რომელიც განპირორებულია არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებით ან „ამ პრეპარატებით გამოწვეული გასტროპატიით“,როგორც ამ მოვლენას  უფრო ხშირად უწოდებენ.


წყაროები

1.             Gabriel, S.E., Jaakkimainen, L. and Bombardier, C., “Risk for serious gastrointestinal complications related to use of non-steroidal anti-inflammatory drugs: a meta-analysis”, Annals of Internal Medicine, Vol 115, No 10, 15 Nov 1991, pp.787-96
2.             Rooney, P.J. and Bjarnason, I., “NSAID gastropathy – not just a pain in the gut!”, Journal of Rheumatology, Vol 18, No 6, 1991, pp.796-7
3.             Bush, T.M., Sholtzhauer, T.L., and Imai, K., “Non-steroidal anti-inflammatory drugs: proposed guidelines for monitoring toxicity”, Western Journal of Medicine, Vol 155, Jul 1991, pp. 39-42
4.             Tatley, N.J., “Chronic peptic ulceration and non-steroidal anti-inflammatory drugs: more to be said about NSAIDs?”, Gastroenterology, Vol 102, No 3, Mar 1992, pp.1074-7
5.             Nuki, G., “Pain control and the use of non-steroidal analgesic anti-inflammatory drugs”, British Medical Bulletin, Vol 46, No 1, 1990, pp.262-78
6.             Day, R., and Henry, D., “Do anti-ulcer drugs prevent gastrointestinal dames from NSAIDs?”, Australian Presenter, Vol 14, No 3, 1991, pp.42-3
7.             Scheiman, J.M., “Pathogenesis of gastroduodenal injury due to non-steroidal anti-inflammatory drugs: implications for prevention and therapy”, Seminars in Arthritis and Rheumatism, Vol 21, No 4, Feb 1992, pp.201-10;
Hayllar, J., Macpherson, A. and Bjarnason, I., “Gastroprotection and non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs): rationale and clinical implications”, Drug Safety, Vol 7, No 2, 1992, pp. 86-105
8.             Gabriel, S.E. “Is misoprostol prophylaxis indicated for NSAID induced adverse gastrointestinal events? An epidemiologic opinion”, Journal of Rheumatology, Vol 18, No 7, 19911, pp.958-61
9.             Anon., “Cytotec best in NSAI ulcer prophylaxis”, Scrip, No 1664, 30 Oct 1991, p.26
10.          Lacey Smith, J., “What do you recommend for prophylaxis in an elderly woman with arthritis requiring NSAIDs for control?”, American Journal of Gastroenterology, Vol 86, No 3, 1991, p.266

ართრიტის სამკურნალო პროდუქტების მსოფლიო ბაზარი 1991 წელს შეფასდა 5,7 აშშ დოლარზე მეტად, რაც ფარმაცევტული საშუალებების მსოფლიო ბაზრის დაახლოებით 4%-ს შეადგენს. გაყიდვების 90%-ზე მეტს სწორედ არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები შეადგენენ, რაც საშუალებას გვაძლევს ამ პრეპარატების მსოფლიო ბაზარი შევაფასოთ 6 მილიარდ აშშ დოლარზე მეტ ფასად. ბაზრის უმსხვილეს გეოგრაფიული ოლქებია დასავლეთი ევროპა (27%), აშშ (24,5%), იაპონია (19%) და აღმოსავლეთი ევროპა (10%). მოსალოდნელია, რომ 1995 წლისათვის რეცეპტურული არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების ბაზარი აშშ-ში 2,4 მილიარდ დოლარს მიაღწევს [42]. 1989 წელს დიდ ბრიტანეთში არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები რეცეპტებით გაიყიდა 395 მილიონ აშშ დოლარზე მეტი რაოდენობის  [43]

მოქმედების დრო

როგორც მოცემული თავიდან ჩანს, ბაზარი „დანაგვიანებულია“ ერთმანეთის მსგავსი ათეულობით არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატით. მათი ქიმიური სტრუქტურები, შესაძლოა ოდნავ განსხვავებული იყოს ერთმანეთისაგან, მაგრამ მათი თერაპიული მოქმედება თითქმის ერთნაირია. მსგავსია აგრეთვე მათი არასასურველი გვერდითი მოვლენები. ბოლო 20 წლის განმავლობაში ჩატარებულმა გამოკვლევებმა და დამუშავებამ ვერ შეძლო მკურნალობაში რაიმე „რევოლუციურის“ აღმოჩენა, მიუხედავად დიდი რაოდენობით ახალი წამლების შექმნისა. შეიძლება ითქვას კიდეც, რომ ყველაფერ ამის ერთადერთ შედეგად მივიღეთ უფრო  მეტი ძვირადირებული საშუალება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მოქმედების დარღვევის, წყლულის, კანზე გამონაყარისა და სხვა ალერგიული მდგომარეობების მიღწევისა იმ პაციენტებში, რომლებიც აუტანელი ტკივილებისაგან უკვე ისედაც იტანჯებოდნენ. ახალი პროდუქტების ნაკადთან ერთად, აღინიშნება აგრეთვე ბაზარზე უფრო ადრე არსებული ბუტაზონის ტიპის ისეთი პროდუქტების უსაფუძვლოდ შეყოვნება, რომელთაგან საფრთხე ეჭვგარეშეა.
იმ დროს,  როდესაც ართრიტების დროს სულ უფრო მეტად ეძლევა რეკომენდაცია ტკივილის გამაყუჩებლებს, მრავალი ფირმა, უბრალო ტკივილის კუპირებისათვის, პირიქით, სულ უფრო მეტად ახალისებს მათ მაგივრად არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების  მოხმარებას. ამისათვის გარკვეული მიზეზები არსებობს, განსაკუთრებით კი, თუ ხდება ოპიოიდური ან ნარკოტიკული ანალგეტიკების ჩანაცვლება, და თუ არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები პატარა დროით გამოიყენებიან.
თუ წამლის მიღება ოსტეოართრიტის დროს აუცილებელია, პირველი არჩევის პრეპარატი უნდა იყოს უბრალო ანალგეტიკი, მაგალითად, პარაცეტამოლი. რევმატოიდული ართრიტის დროს, როდესაც არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებს  გარკვეული დამატებითი სარგებლობა მოაქვთ, პირველ რიგში უნდა გამოიყენებოდეს იბუპროფენი. თუკი ეს პრეპარატები საერთოდ გამოიყენება ოსთეოართრიტის მკურნალობისათვის, მათი დანიშვნა შეიძლება მხოლოდ პატარა დროით, რათა მინიმუმამდე დავიდეს ხანდაზმული ადამიანებში სერიოზული გვერდითი მოვლენების რისკი, როგორც ამის რეკომენდაციას გვაძლევენ ირლანდის წამლების საკონსულტაციო კომიტეტი [54] და ავსტრალიის ჯანმრთელობის დაცვის დეპარტამენტი [55].
შეშფოთებას იწვევს აგრეთვე მოდად ქცეული ჩვევა, არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატების მიზოპროსტოლონტან ერთად დანიშვნა, რათა მინიმუმამდე იქნას დაყვანილი ის სერიოზული რისკი, რომელიც წყლულის დროს არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებთან ასოცირდება. პრობლემის პირველი მიზეზი წამლის გამოყენებაა; ამ პრობლემასთან საბრძოლველად კიდევ ერთი წამლის დამატება, თავისი საკუთარი უარყოფითი ეფექტებით – ეს ნიშნავს, სულ მცირე, მოუქნელად მოქმედებას და იმ თეორიის განმტკიცებას, რომლის მიხედვითაც „ყველა სნეულებას – თავისი ტაბლეტები“.

სამოქმედო რეკომენდაციები

1. ყოველი ახალი არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატის მარკეტინგი იმგვარად უნდა შეიზღუდოს, რომ მკურნალობის პირველ ეტაპზე ეს წამალი მიიღოს პაციენტების მკაცრად გაკონტროლებულმა რაოდენობამ და შესაძლებელი გახდეს მისი არასასურველი რეაქციების პროფილის დადგენა. ამასთან ერთად, უნდა არსებობდეს წამლების არასასურველი მოქმედებების მონიტორინგის ადეკვატური დამოუკიდებელი სისტემა, რომელიც სამწუხაროდ, ბევრ ქვეყანაში არა არსებობს.
2. აუცილებელია ბყველა ბაზარზე ბუტაზონის დაუყოვნებლივ აკრძალვა, რადგანაც უკვე არსებობენ მარავალეფექტური და ნაკლებად სახიფათო წამლები.
3. მარეგლამენტირებელმა ორგანოებმა, ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტროებმა და წამლების შესახებ საინფორმაციო სტრუქტურებმა სასწრაფოდ უნდა განიხილონ ბაზარზე ყველა არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატის უსაფრთხოების პროფილი, მათი რაოდენობის ათეულამდე შეზღუდვის მიზნით, რომელთაც უსაფრთხოებისა და ეფექურობის  უკეთესი მახასიათებლები, და უფრო დაბალი თვითღირებულება  გააჩნიათ.
4. ერთ ქვეყანაში, უსაფრთხოების მიზნით ამოღებული პრეპარატები, ამოღებულ უნდა იქნენ სხვა ქვეყნებშიც.


ლიტერატურა

1.          Balme, H.W., “NSAIDs”, (letter to the ed.), Lancet, 4 Feb 1984.
2.          Dieppe, P.A., Frankel, S.J. and Toth, В., “Is research into the treatment of osteoarthritis with non-steroidal anti-inflammatory drugs misdirected?”, Lancet, Vol 341, 6 Feb 1993, pp353-4.
3.          Henry, J. (ed.), The British Medical Association Guide to Medicines & Drugs, London, Dorling Kindersley, (2nd edn) 1991, pp77 and 112.
4.          Markenson, J.A., “Worldwide trends in the socioeconoraic impact and long-term prognosis of rheumatoid arthritis”, Seminar in Arthritis and Rheumatism, Vol 21, No 2 (Suppl. 1), Oct 1991,
pp4-12.
5.          Ghosh, P. and Brooks, P., “Chondroprotection – exploring the concept”, Journal of Rheumatology, Vol 18, No 2, 1991, pp161-6.
6.          Bradley, J.D., Brandt, K.D., et al, “Comparison of an anti-inflammatory dose of ibuprofen, an analgesic dose of ibuprofen, an analgesic dose of ibuprofen, and acetaminophen in the treatment of patients with osteoarthntis of the knee”, New England Journal of Medicine, Vol 325, No 2, 11 Jul 1991, pp87-91.
7.          Nuki, G., “Pain control and the use of non-steroidal anti-inflammatory drugs”, British Medical Publication, Vol 46, No 1, 1990, pp262-78.
8.          Parish, P., Medicines: a guide for everybody, London, Penguin (6th edn, revised), 1989, p197.
9.          Brandt, K.D., “The mechanism of action of non-steroidal anti-inflammatory drugs”, Journal of Rheumatology, (Suppl. 27) Vol 18, 1991, pp120-1.
10.      Mazzuca, S.A., Brandt, K.D., et al, “The therapeutic approaches of community based primary care practitioners to osteoarthritis of the hip in an elderly patient”, Journal of Rheumatology, Vol 18, No 10, 1991, pp1593-600.
11.      Parish, op cit, p197.
12.      Calkins, E., “Arthritis in the elderly”, Bulletin on the Rheumatic Diseases, Vol 40, No 3, 1991, pp1-9.
13.      WHO, The Use of Essential Drugs, Fifth report of the WHO Expert Committee (Technical Report Series No 825), Geneva, WHO, 1992, p22.
14.      Mazzuca, et al, op cit.
15.      Fries, J.F., Williams, C.A. and Bloch, D.A., “The relative toxicity of non-steroidal anti-inflammatory drugs”, Arthritis and Rheumatism, Vol 34, No 11, Nov 1991, pp1353-60.
16.      Champion, G.D., “Therapeutic usage of the non-steroidal anti-steroidal anti-inflammatory drugs”, Medical Journal of Australia, Vol 149, 15 Aug 1988, pp203-13
17.      Gotzsche, P.С., “Sensitivity of effect variables in rheumatoid arthritis: a metaanalysis of 130 placebo controlled NSAID trials”, Journal of Clinical Epidemiology, Vol 43, No 12, 1990, pp1313-18.
18.      Durnas, C. and Cusack, B.J., “Salicylate intoxication in the elderly: recognition and recommendations on how to prevent it”, Drugs & Aging, Vol 2, No 1, 1992, pp20-34.
19.      Brooks, P.M., “Side-effects of non-steroidal anti-inflammatory drugs”, Medical Journal of Australia, Vol 148, 7 Mar 1988, pp248-51.
20.      Anon., “15 years of NSAIs in Denmark”, Scrip, No 1083, 10 Mar 1986, p4.
21.      Fries, et al, op cit.
22.      Brooks, P.M., “Clinical management of rheumatoid arthritis”, Lancet, Vol 341,30 Jan 1993, pp286-90.
23.      Anon., “Need for NSAI guidelines”, Scrip, No 1741, 5 Aug 1992, p22.
24.      Hayllar, J., Macpherson, A. and Bjarnason, I. “Gastroprotection and nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs): rationale and clinical implications” Drug Safety, Vol 7, No 2. 1992, pp86-105.
25.      Scheiman, J.M., “Pathogenesis of gastroduodenal injury due to nonsteroidal anti-inflemmatory drugs: implications for prevention and therapy”, Seminars in Arthritis and Rheumatism, Vol 21, No 4, Fab 1992, pp201-10.
26.      Calkins, op cit.
27.      Ibid.
28.      Gay, G.R., “Another side effect of NSAIDs”, Journal of the American Medical Association, Vol 264, No 20, 28 Nov 1990, pp2677-8.
29.      Gilman, A.G., Rail, T.W., Nies, A.S., and Taylor, P. (eds), Goodman and Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics, New York, Pergamon Press, (8th edn) 1990, p643.
30.      Wijnands, M., van Riel, P., et al, “Longterm treatment with nonsteroidal anti-inflammatory drugs in rheumatoid arthritis: a prospective drug survival study”, Journal of Rheumatology, Vol 18, No 2, 1991, pp184-7.
31.      Anon., “Misoprostol for co-prescription with NSAIDs”, Drug and Therapeutics Bulletin, Vol 28, No 7, 2 Apr 1990, pp25-6.
32.      Zeidler, H., “Epidemiology of NSAID -induced gastropathy”, Clinical Rheumatology, Vol 10, No 4, 1991, pp369-73.
33.      Day, R., and Henry, D., “Do anti-ulcer drugs prevent gastrointestinal damage from NSAIDs?”, Australian Prescriber, Vol 14, No 3, 1991, pp42-3.
34.      Champion, op cit.
35.      Anon., “UK arthritis costs estimated”, Scrip, No 1708, 10 Apr 1992, p5.
36.      Anon., “Misoprostol for co-prescription with NSAIDs”, Drug and Therapeutics Bulletin, Vol 28, No 7, 2 Apr 1990, pp25-6.
37.      Brooks, 1988, op cit.
38.      Agrawal, N., “Risk factors for gastrointestinal ulcers caused bu nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs)”, Journal of Family Practice, Vol 32, No 6, 1991, pp619-24.
39.      Hoppmann, R.A., Peden, J.G., and Ober, S.K., “Central nervous system side effects of nonsteroidal anti-inflammatory drugs: aseptic meningitis, psychosis, and cognitive dysfunction”, Archives of Internal Medicine, Vol 151, Jul 1991, pp1309-13.
40.      Jones, M.P. and Schubert, M.L., “What do you recommend for prophylaxis in an elderly woman with arthritis requiring NSAIDs for control?”, American Journal of Gastroenteirology, Vol 86, No 3, 1991, pp264-6.
41.      Anon., The European Market for Arthritis Treatment Products, London, Frost & Sullivan, 1991.
42.      Anon., The US Market for Prescription Anti-inflammatory Agents, New York, Frost & Sullivan, 1991, cited in; Anon., “US anti-inflammatory market $4 billion in 1995?”, Scrip, No 1632, 10 Jul 1991, p18.
43.      Anon., Scrip, No 1708, op cit, p5.
44.      Anon., “Top 25 products in 1991”, Scrip, No 1717, 13 May 1992, p28 (based on UBS Philips & Drew’s Global Pharmaceutical Review).
45.      Anon., “$270 million US sales for Ticlid?”, Scrip, No 1586, 30 Jan 1991, p21.
46.      Anon., Scrip, No 1717, op cit, p28.
47.      Ahmad, S.R., Bitter Facts About Drugs, Karachi, HAI-Pakistan, 1990, pp233-4.
48.      Dyer, С., “The penalties of issuing misleading advertisements”, British Medical Journal, Vol 294, 14 Feb 1987, pp426-7.
49.      Brandt, op cit; Rashad, S., Revell, P., et al, “Effect of non-steroidal anti-inflammatory drugs on the course of osteoarthntis”, Lancet, No 8662, 2 Sep 1989, pp519-522.
50.      Anon., “Chondroprotection”, Lancet, Vol 337, 30 Mar 1991, pp769-70.
51.      Anon., “Postoperative pain relief and non-opioid analgesics”, Lancet, Vol 337, 2 Mar 1991, pp524-6.
52.      Gay, op cit.
53.      Bennett, W.M. and DeBroe, M.E., “Analgesic nephropathy – a preventable renal disease”, New England Journal of Medicine, Vol 320, No 19, 11 May 1989, pp1269-71.
54.      Anon., “Nonsteroidal anti-inflammatory agents: hazards of long-term use”, WHO Drug Information, Vol 5, No 1, 1991, p11.
55.      Anon., “NSAI restrictions on Australian PBS”, Scrip, No 1790, 29 Jan 1993, p18.
56.      Talley, N.J., “Chronic peptic ulceration and more to be said about NSAIDs?”, Gastroenterology, Vol 102, No 3, Mar 1992, pp1074-7.
57.      Bennett and DeBroe, op cit.